Abstrakt

Przedmiotem niniejszego opracowania jest analiza wybranych, typowych problemów prawnych związanych z umową o roboty budowlane, w sytuacji upadłości likwidacyjnej wykonawcy. Wobec stosunkowo częstej niewypłacalności w branży budowlanej¹, prezentowane zagadnienie ma doniosłe znaczenie praktyczne. Umowa o roboty budowlane uregulowana jest w art. 647 i n. KC, a tym samym stanowi ona tzw. umowę nazwaną². Co istotne, jest to umowa wzajemna (synalagmatyczna) i podlega reżimowi prawemu określonemu w art. 98 i 99 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze³, o ile nie została wykonana na dzień ogłoszenia upadłości⁴. Prawo upadłościowe i naprawcze nie przewiduje szczególnej regulacji prawnej dla tego typu umowy. Pierwotne zobowiązanie wykonawcy z umowy o roboty budowlane względem inwestora będzie przede wszystkim zobowiązaniem niepieniężnym. Z kolei pierwotne zobowiązanie wykonawcy względem podwykonawcy będzie przede wszystkim zobowiązaniem pieniężnym.

Wpływ upadłości likwidacyjnej na zobowiązania z umowy wzajemnej

Syndyk powinien niezwłocznie po ustanowieniu przez sąd upadłościowy przystąpić do analizy portfela umów wzajemnych upadłego niewykonanych na dzień ogłoszenia upadłości. Zgodnie z art. 98 ust. 1 PrUpN, jeżeli w dniu ogłoszenia upadłości zobowiązania z umowy wzajemnej (w analizowanym przypadku: umowy o roboty budowlane) nie zostały wykonane w całości lub w części, syndyk może wykonać zobowiązanie upadłego i zażądać od drugiej strony spełnienia świadczenia wzajemnego lub od umowy odstąpić. Dotyczy to także – lege non distinguente – umów w sprawach zamówień publicznych. Na wykonywanie lub na odstąpienie od wykonywania umowy wzajemnej syndyk musi uzyskać zgodę rady wierzycieli (art. 206 ust. 1 pkt 5 PrUpN). W przypadku braku rady wierzycieli lub w przypadku niepodjęcia przez radę wierzycieli ustawowych obowiązków, zgoda udzielana jest przez sędziego-komisarza (art. 213 PrUpN)⁵. Przepis art. 98 ust. 1 PrUpN stanowi uregulowanie szczególne względem ogólnej regulacji dotyczącej wpływu upadłości na zobowiązania (art. 91 PrUpN). W przypadku umów o roboty budowlane istotne znaczenie będzie miało stosunkowo szybkie rozstrzygnięcie co do losów prawnych umowy, gdyż z zasady umowy te mają terminowy charakter, a przekroczenie terminu wykonania umowy zwykle wiąże się z zagrożeniem karami umownymi.

Ustawowe skutki upadłości dla niewykonanych zobowiązań upadłego regulowane są przepisami bezwzględnie obowiązującymi (iuris cogentis), nie mogą być one zatem zmienione wolą stron. Podkreślić przy tym należy, że przepisy prawa upadłościowego dotyczące skutków upadłości dla zobowiązań upadłego, nie służą interesowi stron danego kontraktu, ale są podporządkowane interesowi ogółu wierzycieli (art. 2 PrUpN). Ponadto, w postępowaniu upadłościowym obowiązuje zasada równości wierzycieli (wyznaczana przez szereg przepisów, np. poprzez przepisy o zasadach podziału funduszów masy upadłości). Nie ma podstaw prawnych dla szczególnej ochrony interesów kontrahenta z umowy o roboty budowlane niewykonanej na dzień ogłoszenia upadłości likwidacyjnej.

Jeżeli umowa wzajemna zawarta przez upadłego nie będzie wykonywana przez syndyka, wobec odstąpienia przez syndyka od tej umowy wzajemnej, wówczas pozycja kontrahenta upadłego będzie taka, jak pozycja ogółu wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Sprowadza się to do stwierdzenia, że [...]