Abstrakt

I. Pobieranie przez organy publiczne różnorodnych należności¹ bez podstawy prawnej jest typową sytuacją, w której na gruncie stosunków wynikających z prawa publicznego zastosowanie znajduje instytucja bezpodstawnego wzbogacenia. Jej systemowa rola wykracza znacznie poza sferę regulowaną przez prawo cywilne. Może być ona traktowana jako uniwersalny mechanizm restytucji przesunięć majątkowych, które zostały dokonane bez podstawy prawnej².Roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia podlegają przedawnieniu w ogólnych terminach wynikających z art. 118 KC, a więc z zasady po upływie dziesięciu lat³. Nie ulega przy tym wątpliwości, że w pewnych wypadkach mogą być one związane z prowadzeniem działalności gospodarczej⁴ i przedawniać się w terminie trzyletnim⁵. Jest przy tym bez znaczenia, czy w danej sytuacji status przedsiębiorcy służy wzbogaconemu czy zubożonemu. Sprawa komplikuje się jednak, gdy zobowiązanym do zwrotu wzbogacenia jest podmiot prawa publicznego, który uzyskał je od przedsiębiorcy w ramach wykonywania imperium (najczęściej w postaci różnorodnych opłat administracyjnych). W ramach instytucji bezpodstawnego wzbogacenia w miejsce pierwotnej relacji o charakterze władczym powstaje wówczas stosunek prawa prywatnego, podlegający przepisom części ogólnej KC, w tym art. 118. Wywołuje to oczywiście pytanie, czy żądanie zwrotu nienależnie pobranej opłaty może być w tej sytuacji uznane za „roszczenie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej”.Już na wstępie zasadnicze i niemożliwe do pełnego rozwiązania problemy wywołuje sam sposób rozumienia związku pomiędzy roszczeniem a prowadzeniem działalności gospodarczej na gruncie art. 118 in fine KC. Określenie z góry wszystkich cech tej relacji jest z natury rzeczy niewykonalne⁶, a w konsekwencji ostateczne zdanie co do zakresu stosowania art. 118 KC pozostawione zostaje orzecznictwu. Warto jednak zwrócić uwagę na tendencję do ujmowania tego związku w dość szeroki sposób – nie tylko jako relacji bezpośredniej, lecz także [...]