Monitor Prawniczy
nr 13/2013
Sprzeciw w elektronicznym postępowaniu upominawczym – uwagi na tle obowiązujących oraz projektowanych rozwiązań legislacyjnych
Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono analizę jednego ze szczególnych środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym, tj. sprzeciwu od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym. W pierwszej kolejności omówiono mechanizm rozpoznawania spraw w elektronicznym postępowaniu upominawczym. Następnie przedstawiono instytucję sprzeciwu, jako sposobu weryfikacji nakazu zapłaty wydanego w tym postępowaniu, jak również procesowe konsekwencje jego wniesienia, w tym kwestię zakresu dopuszczalnego wezwania do uzupełnienia sprzeciwu. W dalszej kolejności analiza objęła uwagi na temat praktycznych problemów związanych z weryfikacją nakazu zapłaty wydanego w elektronicznym postępowaniu upominawczym, powstających na tle stosowania trybu doręczenia przewidzianego w art. 139 § 1 KPC. Na koniec, w artykule odniesiono się również do zmian wprowadzonych ustawą z 10.5.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego1, które powinny wzmocnić instytucję sprzeciwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym poprzez wyeliminowanie szeregu problemów występujących w praktyce tego postępowania, w szczególności problemów związanych z dążeniem do weryfikacji wydanych w tym postępowaniu nakazów zapłaty.
Wprowadzenie
Ustawą z 9.1.2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw2, wprowadzono w ramach postępowania cywilnego tzw. elektroniczne postępowanie upominawcze. Postępowanie to zostało wprowadzone jako postępowanie odrębne, mające charakter wezwania do zapłaty w sprawach drobnych, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany i nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego3. Elektroniczne postępowanie upominawcze przewidziane jest dla roszczeń pieniężnych oraz innych roszczeń, wskazanych przez przepis szczególny, na zasadzie analogicznej regulacji obowiązującej obecnie w postępowaniu upominawczym (art. 498 § 1 w zw. z art. 50528 KPC). Z dniem 1.1.2010 r., tj. z dniem wejścia w życie ustawy wprowadzającej elektroniczne postępowanie upominawcze, katalog szczególnych środków zaskarżenia w postępowaniu cywilnym wzbogacony został o kolejny środek. Aktualnie katalog ten obejmuje, poza dotychczas obecnymi środkami (np. sprzeciwem od wyroku zaocznego, zarzutami od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, sprzeciwem od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym), także środek w postaci sprzeciwu od nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym.Rozpoznawanie sprawy w elektronicznym postępowaniu upominawczym
Elektroniczne postępowanie upominawcze wprowadzone zostało jako fakultatywny, elektroniczny tryb postępowania funkcjonujący w postaci alternatywy dla „tradycyjnego” postępowania upominawczego. Każdy zainteresowany dochodzeniem roszczeń w tym trybie zobligowany jest do wykorzystania w tym celu systemu informatycznego obsługującego elektroniczne postępowanie upominawcze. Prawidłowe zainicjowanie tego postępowania, tj. wniesienie pozwu (jak również każdego innego pisma procesowego w toku już wszczętego postępowania) wymaga zatem wykorzystania drogi elektronicznej. Każde przejawione odstępstwo od powyższej reguły, tj. próba nawiązania komunikacji w formie pisemnej bądź ustnej, w przypadku powoda prowadzi do odmowy przyznania takiej czynności skuteczności prawnej. Artykuł 50531 § 1 KPC jednoznacznie bowiem stanowi, że pisma procesowe powoda niewniesione drogą elektroniczną nie wywołują skutków prawnych, jakie ustawa wiąże z wniesieniem pisma do sądu. Podobnie jak w klasycznym postępowaniu upominawczym, tak i w postępowaniu elektronicznym, pozew oraz inne pisma procesowe, podlegają kontroli formalnej i merytorycznej4. Możliwość wydania nakazu zapłaty pojawia się dopiero po pozytywnej weryfikacji w zakresie obydwu wspomnianych obszarów. Choć istota elektronicznego postępowania upominawczego nie przewiduje postępowania dowodowego, to jednak nie można przyjąć, że sąd w tym postępowaniu automatycznie wydaje nakaz zapłaty, jeżeli tylko pozew został prawidłowo wniesiony5. Podobne jak w przypadku postępowania upominawczego, sąd ma bowiem obowiązek zbadać merytoryczną treść żądania i rozstrzygnąć, czy według treści pozwu nie zachodzi jedna z sytuacji uniemożliwiających wydanie nakazu (art. 499 w zw. z art. 50528 KPC). Ustalenie dopuszczalności wydania nakazu zapłaty wymaga od sądu w szczególności6 ustalenia, czy na podstawie przytoczonych w pozwie okoliczności faktycznych powodowi przysługuje prawo do żądania od pozwanego określonego świadczenia, a także czy zachodzi niezachwiane przekonanie co do prawdziwości przytoczonych przez powoda okoliczności, gdyż ewentualna bezzasadność roszczenia, jak również jakakolwiek wątpliwość co do przytoczonych okoliczności wyklucza możliwość wydania nakazu zapłaty w elektronicznym postępowaniu upominawczym7. W wypadku stwierdzenia dopuszczalności wydania nakazu zapłaty, sąd uwzględnia żądania pozwu i na podstawie twierdzeń powoda wydaje „propozycję rozstrzygnięcia”8 w postaci nakazu zapłaty. W elektronicznym postępowaniu upominawczym mamy zatem do czynienia jedynie z propozycją orzeczenia skierowaną do pozwanego, sformułowaną na podstawie twierdzeń powoda, które, zdaniem sądu, nie są oczywiście bezzasadne bądź wątpliwe. Nakaz zapłaty jest następnie [...]
