Abstrakt

W artykule w pierwszej kolejności omówiono kwalifikacje wymagane od kandydatów na kuratorów, sposób prowadzenia listy tych kandydatów i dane ujmowane w liście. Następnie przedstawione zostały przypadki, gdy organ administracji publicznej występuje do sądu z wnioskiem o wyznaczenie przedstawiciela (na podstawie art. 34 KPA) oraz zasady dotyczące kosztów postępowania administracyjnego i zwalniania od tych kosztów. Autor wnioskuje, że kwestia ustalania wysokości wynagrodzenia przedstawiciela (kuratora) ustanawianego dla nieobecnej strony na potrzeby toczącego się postępowania administracyjnego w trybie art. 34 § 1 KPA uregulowane zostały w sposób przejrzysty, wzbogacone są dyrektywami wynikającymi z orzecznictwa i nie powinny one budzić większych wątpliwości w praktyce. Tym samym występująca praktyka oczekiwania zgody na nieodpłatne objęcie funkcji przedstawiciela tymczasowego i kuratora dla nieznanej z miejsca pobytu strony postępowania administracyjnego nie powinna być kontynuowana.

Wprowadzenie

W ostatnim czasie można spotkać się z rozpowszechniającą się praktyką organów administracji publicznej, które zwracając się do potencjalnych kandydatów na przedstawicieli (kuratorów), ustanawianych w trybie art. 34 § 1 KPA, proszą o złożenie oświadczenia o wyrażeniu zgody na nieodpłatne objęcie funkcji przedstawiciela tymczasowego i kuratora dla nieznanej z miejsca pobytu strony postępowania administracyjnego. Taka praktyka budzi pewne wątpliwości. Przede wszystkim z uwagi na automatyczne ograniczenie kręgu kandydatów na przedstawiciela (kuratora) do osób, które zainteresowane są sprawowaniem tej funkcji nieodpłatnie, co w rzeczywistości ogranicza się do niewielkiej grupki pasjonatów lub osób lubiących udzielać się społecznie, i może garstki naukowców prowadzących aktualnie jakieś badania. Ponadto, przyjęcie że z pełnieniem funkcji przedstawiciela (kuratora) nie wiążą się żadne wydatki, a przedstawicielowi (kuratorowi) nie należy się żadne wynagrodzenie, zmusza niejako tę osobę do bierności. Przedstawiciel (kurator) prawidłowo wykonujący swoje obowiązki musi poświęcić trochę czasu na zapoznanie się z aktami sprawy, odbiór korespondencji, zajęcie stanowiska, udział w rozprawach czy też wnoszenie ewentualnych środków zaskarżenia. Opisane wyżej działania organów należy oceniać negatywnie, gdyż de facto nie zapewniają one stronie nieobecnej należytej reprezentacji i ochrony jej praw, a w konsekwencji naruszają zasadę czynnego udziału strony w postępowaniu administracyjnym.

Za naganną uznać należy również praktykę organów administracji publicznej polegającą na zwracaniu się do strony postępowania o wskazanie kandydata na przedstawiciela (kuratora) dla innej strony, co wydaje się całkowicie niedopuszczalne zwłaszcza w tych postępowaniach, w których dochodzi do zderzenia spornych interesów stron (np. w sprawach o niedopełnienie obowiązku wymeldowania się w trybie przepisów ustawy z 10.4.1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych¹).

Powyższe działania organów administracji publicznej można starać się wytłumaczyć brakiem jasnej regulacji prawnej dotyczącej wyłaniania kandydatów na przedstawicieli (kuratorów). Problem ten, choć nie jest nowy, nie jest chyba dostatecznie nagłośniony i dlatego też wciąż nie spotkał się on z szerszym zainteresowaniem, w szczególności ze strony prawodawcy.

Kwalifikacje wymagane od kandydatów na kuratorów

Pierwsze uwagi w zakresie kandydatów na kuratorów zgłosił, bez mała pół wieku temu, K. Korzan²: „Niemożność wykonywania w należyty sposób swoich obowiązków przez kuratora procesowego jest niekiedy podyktowana nieznajomością problematyki prawnej. Dlatego w sprawach zawiłych i skomplikowanych powinno się ustanawiać kuratorem procesowym adwokata (…). W naszym systemie prawnym nie ma także przeszkód do powoływania notariuszy na kuratorów procesowych. Niewątpliwie dają oni – tak samo jak adwokaci – lepsze gwarancje tego zastępstwa, ze względu na odpowiednie przygotowanie prawnicze”.

Przeciwko powszechnej, a zarazem wadliwej praktyce sądowej, polegającej na ustanawianiu kuratorami pracowników sekretariatu nieposiadających wystarczających kwalifikacji do realnej obrony praw osoby reprezentowanej, wypowiedzieli się w ostatnim czasie D. Kotłowski, O.M. Piaskowska oraz K. Sadowski³. Autorzy ci uważają, że kuratorzy powinni rekrutować się spośród asystentów sędziów, a więc osób legitymujących się wykształceniem prawniczym oraz, w znacznym procencie, ukończoną aplikacją (najczęściej sądową). Obecnie obowiązujący art. 155 § 2 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych⁴ stanowi bowiem, że na stanowisku asystenta sędziego, który wykonuje czynności zmierzające do przygotowania spraw sądowych do rozpoznania oraz czynności z zakresu działalności administracyjnej sądów, może być zatrudniony ten, kto:

1) jest obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

2) jest nieskazitelnego charakteru,

3) ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

4) ukończył 24 lata oraz

5) ukończył aplikację ogólną prowadzoną przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury lub zdał egzamin sędziowski, prokuratorski, notarialny, adwokacki lub radcowski.

Na marginesie dodać należy, że [...]