Abstrakt
I. Podstawą konstrukcji prawnej sankcji bezskuteczności zawieszonej jest przekazanie określonej osobie trzeciej, innej niż strony czynności prawnej, możliwości decydowania o jej ważnym dokonaniu. Dopóki osoba ta nie wyrazi zgody (co stanowi sytuację typową) – niekiedy zaś, gdy nie zgłosi sprzeciwu przed upływem oznaczonego terminu – czynność prawna nie wywołuje skutków prawnych, lecz jednocześnie nie staje się nieważna1. Zgoda i sprzeciw osoby uprawnionej same w sobie są czynnością prawną opartą na oświadczeniu woli. W stosunkowo licznych wypadkach ich złożenie wiąże się z koniecznością zachowania formy szczególnej – z reguły wynikającej na podstawie art. 63 § 2 KC z wymogu formalnego zastrzeżonego dla oświadczeń tworzących czynność, której dotyczy potwierdzenie.
Z praktycznego punktu widzenia istotne znaczenie ma pytanie, czy sposobem wyrażenia tak rozumianej zgody (sprzeciwu), może stać się dokonanie czynności procesowej w postępowaniu cywilnym. Dotyczy to sytuacji, w których osoba uprawniona wytacza powództwo o stwierdzenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z czynności prawnej2 lub powołuje się na tę nieważność w toku postępowania. Na zagadnienie to składają się dwa podstawowe problemy: ogólna dopuszczalność przypisania czynnościom procesowym skutków materialnych oraz relacja między tymi czynnościami a szczególną formą oświadczenia woli.
II. Możliwość uznania, że czynności procesowe mogą zawierać w sobie oświadczenia woli w rozumieniu materialnym nie budzi poważniejszych wątpliwości w literaturze3 ani w orzecznictwie. Czynności te są jednym aktem, zawierającym w sobie zarówno czynność procesową, jak i materialne oświadczenie woli (z reguły w postaci konkludentnej)4. Nie ulega wątpliwości, że do grupy tej zaliczają się także powództwa, które w wielu wypadkach zawierać mogą oświadczenia woli kształtujące treść stosunków prawa materialnego5. Co szczególnie warte podkreślenia, należą do nich [...]