Abstrakt
Z dniem 1.7.2011 r. weszła w życie zmiana1 przepisów ustawy z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej2 w zakresie wprowadzenia Centralnej Ewidencji Działalności Gospodarczej (w skrócie CEIDG) w miejsce Ewidencji działalności gospodarczej. Zmiany wprowadzone w SwobDziałGospU skłaniają do ponownego rozważenia możliwości ustanowienia prokury przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną. Spór ten jak dotąd nie został rozstrzygnięty przez doktrynę i trwa właściwie od czasu wejścia w życie przepisów nowelizujących Kodeks cywilny wprowadzających do niego przepisy dotyczące prokury3.
Wprowadzenie
Samo pojęcie prokury stwarza rozbieżności interpretacyjne. Zgodnie z art. 1091 KC, prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającemu obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Wydawałoby się, że definicja tak skonstruowana jest czytelna i jasna niestety ze względu na brak jednoznacznej definicji „przedsiębiorcy” oraz „rejestru przedsiębiorców” pojawiają się różnice w interpretacji tego przepisu.
Krąg podmiotów mogących udzielić prokury określony został bardzo szeroko. Artykuł 431 KC definiuje przedsiębiorcę jako osobę fizyczną, osobę prawną i jednostkę organizacyjną, o której mowa w art. 331 § 1 KC, prowadzącą we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. Nie jest to jednak jedyna definicja przedsiębiorcy w prawie polskim. Pojęcie przedsiębiorcy pojawia się także w art. 5 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze4, w art. 4 SwobDziałGospU oraz art. 2 ustawy z 16.4.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji5.
Analizując pojęcie przedsiębiorcy z art. 431 KC dla potrzeb interpretacji art. 1091 KC wskazać należy, że na jej podstawie decydującym dla uznania danego podmiotu za przedsiębiorcę jest spełnienie przez niego przesłanek natury faktycznej. Przesłanką tą jest prowadzenie we własnym imieniu działalności gospodarczej lub zawodowej, natomiast Kodeks cywilny nie wymaga, aby działalność przedsiębiorcy miała charakter zarobkowy, chociaż w praktyce w olbrzymiej większości przypadków tak właśnie jest6. Nie jest także wymagane spełnienie dodatkowej przesłanki, jaką jest rejestracja takiej działalności.
W Kodeksie cywilnym brak też definicji „działalności gospodarczej”. Wykładnia przepisu w tym zakresie sięga do art. 2 SwobDziałGospU, według którego działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. W tak skonstruowanej definicji możemy określić, kto jest przedsiębiorcą, ale jak widać nie jest to możliwe przy wyłącznej analizie przepisów KC.
Problem interpretacyjny pojawia się także wskutek użycia w art. 1091 KC sformułowania „przedsiębiorca podlegający wpisowi do rejestru przedsiębiorców”. W ten sposób ustawodawca uzależnia możliwość udzielenia prokury przez określony podmiot od tego, by był on przedsiębiorcą w rozumieniu art. 431 KC, ale także by był wpisany do rejestru przedsiębiorców.
| Spełnienie tych dwóch przesłanek pozwala podmiotowi na skuteczne ustanowienie prokury. Nie jest zatem możliwe ustanowienie prokury przez podmiot, co prawda, wpisany do rejestru przedsiębiorców, a niebędący przedsiębiorcą w rozumieniu przepisów KC. Dotyczy to przykładowo kapitałowych spółek handlowych tworzonych w celach niegospodarczych. |
Zakres pojęcia „rejestr przedsiębiorców”
Termin „rejestr przedsiębiorców”, którym posłużył się ustawodawca wskazuje na rejestr przedsiębiorców będący częścią Krajowego Rejestru Sądowego7. Takie stanowisko wyraziła przeważająca część doktryny przyjmując, że pojęcie „rejestr przedsiębiorców”, o którym mowa w art. 1091 KC, oznacza rejestr przedsiębiorców będący częścią Krajowego Rejestru Sądowego8. Jednak ze względu na brak wyraźnego wskazania przez ustawodawcę definicji pojęcia „rejestru przedsiębiorców” jest przedstawiony w doktrynie także pogląd, iż pojęcie to należy rozumieć w znaczeniu szerokim, a mianowicie jako każdy rejestr, do którego wpisywani są przedsiębiorcy, niezależnie od nazwy tego rejestru9. Analiza tych dwóch stanowisk ma rozstrzygające znaczenie dla zagadnienia będącego meritum tych rozważań, a mianowicie możliwości udzielenia prokury przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną.
Przyjęcie, że użyte w art. 1091 KC pojęcie „rejestr przedsiębiorców” oznacza rejestr prowadzony przez Krajowy Rejestr Sądowy oznacza, iż ustawodawca podzielił przedsiębiorców na dwie grupy: przedsiębiorców rejestrowych i przedsiębiorców nierejestrowych. Podział taki nie byłby niczym nowym ani zadziwiającym, gdyby nie [...]