Abstrakt
Na tle obowiązujących przepisów ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze1 można wyróżnić zasadniczo dwa etapy postępowania: postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz właściwe postępowanie upadłościowe. W każdym z nich występuje odrębna regulacja w zakresie kosztów postępowania. Celem niniejszego opracowania jest przybliżenie tych regulacji na poszczególnych etapach postępowania upadłościowego. Poprzedni etap postępowania – postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości został omówiony na łamach „Monitora Prawniczego” w numerze 7/2012. Przedmiotem opracowania niniejszego jest zatem omówienie zasad rządzących kosztami właściwego postępowania upadłościowego.
Opłaty sądowe i wydatki
Regulacja prawna kosztów właściwego postępowania upadłościowego została wskazana zasadniczo w Dziale V Tytułu IV Części pierwszej ustawy, a mianowicie w art. 230 i n. PrUpN. Umiejscowienie tych przepisów wskazuje, że należy je stosować zarówno w postępowaniu upadłościowym z opcją likwidacyjną, jak też z opcją układową, oczywiście z pewnymi modyfikacjami wynikającymi z przepisów prawa lub też ze specyfiki poszczególnych postępowań.
Zasadą rządzącą kosztami postępowania upadłościowego jest zasada zaspokajania ich z masy upadłości. Kosztami tymi – zgodnie z art. 230 PrUpN – są: opłaty sądowe oraz wydatki niezbędne do osiągnięcia celu postępowania.
Opłaty sądowe, jakie są należne w toku właściwego postępowania upadłościowego zostały uregulowane w art. 74 i n. ustawy z 28.7.2005 r. – o kosztach sądowych w sprawach cywilnych2). Nie można tu też zapominać o opłatach kancelaryjnych, o których mowa w art. 77 KSCU.
Do wydatków, o których mowa w ww. przepisie należą w szczególności: wynagrodzenie i wydatki syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy oraz ich zastępców, wynagrodzenie i wydatki członków rady wierzycieli, wydatki związane ze zgromadzeniem wierzycieli, koszty doręczeń, obwieszczeń i ogłoszeń, przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości podatki i inne daniny publiczne, wydatki związane z zarządem masy upadłości, w tym przypadające za czas po ogłoszeniu upadłości należności ze stosunku pracy oraz należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, wydatki związane z likwidacją masy upadłości, chociażby do likwidacji doszło na podstawie układu.
Należy w tym miejscu podkreślić, że ustawą z 6.3.2009 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym3 ustawodawca zrezygnował ze szczegółowego wskazywania, co należy do wydatków postępowania upadłościowego4. W uzasadnieniu projektu ustawy wskazano, że: „regulacja dotycząca kosztów postępowania upadłościowego jest nadmiernie kazuistyczna, a jednocześnie niewyczerpująca. Dlatego też proponuje się odstąpienie od kazuistyki na rzecz rozwiązań ogólnych. Uchylenie ust. 3 oraz nadanie nowego brzmienia ust. 2 w art. 230 stworzy w praktyce podstawy do racjonalnego określenia składników kosztów i wydatków postępowania przez praktykę, bez potrzeby ustalania ich wyczerpującego katalogu w ustawie, co zawsze jest obarczone ryzykiem niekompletności. Według projektu składniki kosztów są określone w art. 230 ust. 2 w sposób tylko przykładowy”.
W świetle aktualnie obowiązującego brzmienia art. 230 PrUpN należy podkreślić, że katalog wydatków wskazany w ustawie ma zatem charakter otwarty, zaś art. 230 ust. 2 PrUpN wymienia tylko przykładowo niektóre z nich5. Do wydatków przy tym należy zaliczyć te, które są niezbędne i celowe do przeprowadzenia postępowania upadłościowego. Przesłanką konieczną dla uznania, że dany wydatek należy uznać za koszty postępowania upadłościowego jest bowiem właśnie jego niezbędność do osiągnięcia celu postępowania upadłościowego. Zasadniczym celem postępowania upadłościowego wskazanym w art. 2 PrUpN jest natomiast dążenie do zaspokojenia roszczeń wierzycieli w jak najwyższym stopniu, a jeśli racjonalne względy na to pozwolą – przy zachowaniu [...]