Abstrakt

I. Jeden z obszarów powierzonych referendarzom dotyczył kosztów postępowania. Ustawa z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych¹ przekazała wiele uprawnień referendarzom². Dopełnieniem były zmiany wprowadzone na mocy tej ustawy do KPC umożliwiające dokonywanie przez referendarza szczegółowych obliczeń kosztów procesowych (art. 108 § 1). Ustawa ta, na krótko, przyznała referendarzom prawo do wydawania postanowienia uzupełniającego o kosztach, jeśli w toku postępowania sąd nie orzekł o obowiązku poniesienia kosztów sądowych lub orzeczeniem nie objął całej kwoty należnej z tego tytułu (art. 108¹ KPC). Ustawa z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw³ modyfikowała uprawnienie dwukierunkowo. Przede wszystkim, pod wpływem krytyki, pozbawiono referendarzy uprawnienia określonego w art. 108¹ KPC. W uzasadnieniu projektu⁴ uznano, że art. 108¹ KPC statuuje konstrukcję umożliwiającą referendarzom sądowym orzekanie o kosztach sądowych tak, co do zasady, jak i wysokości, w każdym przypadku, gdy rozstrzygnięcie tej treści nie zostało zamieszczone w orzeczeniu kończącym sprawę (w tym również w wyroku), co stanowi zbyt szerokie uprawnienia. Wyrażono pogląd, że takie rozstrzygnięcie referendarza sądowego pozbawione byłoby kontroli instancyjnej. Dopatrzono się także w tym przepisie dysharmonii z konstrukcją przyjętą w art. 108 KPC, który orzekanie o zasadach ponoszenia przez strony kosztów procesu wyraźnie zastrzega do wyłącznej kompetencji sądu.

De lege lata ustawa nie wskazuje wprost, czy referendarz jest uprawniony do szczegółowego wyliczenia kosztów sądowych, o których mowa w art. 113 KSCU.

II. Problem zakresu kompetencyjnego referendarza był przedmiotem zainteresowania Sądu Najwyższego. Co prawda nie wprost, ale pośrednio wskazał na interpretacje przepisów zakreślających obszar uprawnień orzeczniczych tego organu. W uchwale z 8.12.2005 r., III CZP 108/2005⁵ odwołując się do art. 147 § 1 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych⁶ i art. 47¹ KPC przyjął konieczność ścisłego interpretowania przepisów kompetencyjnych dla referendarza. Uznał, że powściągliwość ustawodawcy w przekazywaniu referendarzowi uprawnień orzeczniczych bierze się, z jednej strony, z obawy o naruszenie konstytucyjnej zasady sprawowania wymiaru sprawiedliwości wyłącznie przez sądy (art. 175 Konstytucji RP), a z drugiej, z prawnej ograniczoności statusu referendarza sądowego. Na co dzień kwestia ta stanowi istotne zagadnienie w orzekaniu sądów powszechnych.

W doktrynie nie poświęcono mu wiele miejsca. Jeszcze na gruncie obowiązywania art. 108¹ KPC przyjmowano, że [...]