Abstrakt

I. Zagadnienie możliwości żądania przez więźniów naprawienia szeroko rozumianej szkody, doznanej w związku ze złymi warunkami odbywania kary pozbawienia wolności, było wielokrotnie podejmowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego¹ i sądów powszechnych². Tematyka ta ma niewątpliwe duże znaczenie, wykraczające poza przedmiot zainteresowania nauk prawnych. Nawet zaś wówczas, gdy jest poddawana analizie cywilnoprawnej, nie pozostaje wolna od silnych akcentów społecznych. Istotne zainteresowanie budzi już sam problem odpowiedzialności deliktowej Państwa, zwłaszcza, gdy dotyczy skutków prawnych działań podejmowanych w sferze imperium. Szczególny jednak wydźwięk kwestii tej nadaje fakt, że Skarb Państwa ma ponosić odpowiedzialność wobec osób skazanych i w związku z odbywaniem przez te osoby orzeczonej względem nich kary³. Warunki, w jakich wykonywana jest kara pozbawienia wolności, stają się zatem przedmiotem oceny pod kątem doprowadzenia do powstania majątkowego lub niemajątkowego uszczerbku w prawnie chronionych dobrach i interesach skazanego⁴.

II. W ostatnich miesiącach kwestię odszkodowawczych skutków wykonywania kary pozbawienia wolności podjął SN, który w uchwale (7) z 18.10.2011 r., III CZP 25/11⁵ wyraził zapatrywanie, że: „Umieszczenie osoby pozbawionej wolności w celi o powierzchni przypadającej na osadzonego mniejszej niż 3 m² może stanowić wystarczającą przesłankę stwierdzenia naruszenia jej dóbr osobistych. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 448 KC za krzywdę wyrządzoną tym naruszeniem nie zależy od winy”. Motywy stanowiska SN będą zapewne poddane licznym i skrupulatnym analizom. Celem natomiast niniejszego opracowania jest jedynie wskazanie kilku kwestii, których ujęcie może inspirować do dyskusji o przesłankach majątkowej ochrony dóbr osobistych.

III. Generalnej aprobacie dla wyrażonego w tezie uchwały zapatrywania Sądu⁶ towarzyszy w pierwszym rzędzie wątpliwość dotycząca wymiennego, jak się wydaje, powoływania pojęcia godności w jego dwóch różnych znaczeniach: godności osobistej i godności osobowej. Pierwsze z nich odnosi się do [...]