Abstrakt
W niniejszym artykule przedstawiono instytucję zarządcy udziałów w spółce z o.o., która umożliwia wierzycielowi zapewnienie realizacji uprawnień dłużnika innych niż majątkowe lub zmierzające do zachowania prawa przysługującego wierzycielowi. W pierwszej kolejności zostały omówione przesłanki ustanowienia zarządcy udziałów w spółce z o.o., a następnie zakres jego kompetencji oraz warunki ustanowienia zarządcy przez właściwy sąd rejonowy. Autorzy wskazują zakres odpowiedniego stosowania przy wykonywaniu zarządu przepisów KPC, kryteria odpowiedzialności zarządcy za szkodę wyrządzoną na skutek nienależytego wykonywania obowiązków i okoliczności powodujące ustanie zarządu.
Wprowadzenie
Przepis art. 9102 § 2 KPC normuje instytucję zarządcy udziałów w spółce z o.o. Zgodnie z treścią przywołanego wyżej przepisu, sąd na wniosek dłużnika lub wierzyciela albo z urzędu ustanawia zarządcę, do którego stosuje się odpowiednio przepisy o zarządzie w egzekucji z nieruchomości, jeżeli zachodzi potrzeba realizacji innych uprawnień wynikających z zajętego prawa niż wymienione w art. 9102 § 1 KPC, tj. uprawnień majątkowych dłużnika, jak i działań niezbędnych do zachowania prawa. Brak wyczerpującej regulacji i odesłanie do przepisów o egzekucji z nieruchomości powoduje wątpliwości interpretacyjne, dotyczące zarówno przesłanek powołania zarządcy, jak i jego uprawnień.
Omawiany przepis art. 9102 § 2 został wprowadzony nowelizacją KPC dokonaną ustawą z 2.7.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw1, która uregulowała egzekucję z innych praw majątkowych, wprowadzając Dział IVa Części trzeciej postępowania egzekucyjnego, zatytułowany: „Egzekucja z innych praw majątkowych”. Nowelizacja ta weszła w życie 5.5.2005 r. i doprowadziła do wyodrębnienia egzekucji z innych praw majątkowych od egzekucji z wierzytelności, z uwagi na specyfikę i szczególny charakter tych praw. Innymi prawami majątkowymi, rozumianymi jako prawa podmiotowe pozostające w bezpośrednim lub pośrednim związku ze sferą ekonomiczną uprawnionego2, są bowiem tak różnorodne prawa jak: prawo z patentu, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji znaku towarowego, a także udział w spółce z o.o., akcja wyemitowana przez spółkę akcyjną oraz komandytowo-akcyjną, prawo przysługujące dłużnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki cywilnej lub jej rozwiązania i inne3.
Jak już wyżej zaznaczono, innym prawem majątkowym, stanowiącym przedmiot egzekucji prowadzonej na podstawie art. 909–912 KPC, jest także udział w spółce z o.o. Za ugruntowany w doktrynie, jak i orzecznictwie, należy uznać pogląd, zgodnie z którym udział w spółce z o.o. stanowi ogół uprawnień wspólnika, w tym zarówno uprawnień korporacyjnych, jak i uprawnień czysto majątkowych4. Do uprawnień korporacyjnych, nazywanych także uprawnieniami osobistymi, organizacyjnymi lub niemajątkowymi, zalicza się w szczególności uprawnienie do uczestniczenia w zgromadzeniu wspólników i głosowania nad uchwałami oraz uprawnienia kontrolne. Uprawnienia majątkowe natomiast to w szczególności uprawnienie do dywidendy, uczestniczenia w podziale likwidowanego majątku oraz uprawnienie do rozporządzenia udziałem5. Powyższy podział ma istotne znaczenie praktyczne w przypadku skierowania egzekucji do udziału w spółce z o.o. Kwestią sporną pozostaje bowiem zakres skutków dokonania zajęcia powyższych praw.
W tej materii w doktrynie i orzecznictwie prowadzona jest dyskusja. Część autorów opowiada się za przyznaniem wierzycielowi egzekwującemu prawa do wykonywania uprawnień korporacyjnych wynikających z zajętych udziałów w spółce z o.o. Pozostali odmawiają wierzycielowi takiego prawa, wskazując m.in., że zakres uprawnień wierzyciela jest ściśle związany z zakresem zajęcia. Skoro więc przedmiotem zajęcia są prawa majątkowe dłużnika, to brak jest podstaw prawnych dla uznania, że zakres kompetencji wierzyciela do wykonywania praw dłużnika ulega rozszerzeniu na prawa niemajątkowe6.
| W tym miejscu wskazać jedynie należy, że w ostatnich latach we wskazanej dyskusji zajął stanowisko również SN, opowiadając się za drugim z przytoczonych wyżej poglądów. Zaznaczając w uchwale z 14.9.2005 r.7, że brzmienie art. 9102 § 1 i 2 KPC nie powinno pozostawiać wątpliwości, iż wierzyciel z mocy egzekucyjnego zajęcia udziałów w spółce z o.o. nie może wykonywać uprawnień korporacyjnych. To istotne dla praktyki zapatrywanie zostało podtrzymane następnie w wyroku SN z 30.1.2009 r.8, w którym podkreślono jednak, że wskutek zajęcia udziałów w spółce z o.o. wierzyciel zasadniczo nie jest uprawniony do wykonywania praw korporacyjnych, z wyjątkiem czynności zachowawczych, a zatem takich czynności, które są niezbędne do zachowania zajętego na jego rzecz prawa. |
Wobec zajętego przez SN stanowiska szczególnego znaczenia nabiera przewidziana w art. 9102 § 2 KPC instytucja zarządcy udziałów, która umożliwia wierzycielowi zapewnienie realizacji uprawnień dłużnika innych niż majątkowe lub zmierzające do zachowania prawa przysługującego wierzycielowi.
Przesłanki ustanowienia zarządcy udziałów w spółce z o.o.
W przeciwieństwie do zarządcy nieruchomości oraz zarządcy wierzytelności, ustanowienie zarządcy udziałów w spółce z o.o. nie wymaga ustalenia, że dłużnik wykonuje swoje uprawnienia nieprawidłowo. Wniosek taki należy wyprowadzić [...]