Abstrakt

Ustawa z 29.7.2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych¹ definiuje w art. 4 pkt 27 pojęcie pośredniego nabycia akcji spółki publicznej, przy czym przepis ten wprowadzono na mocy nowelizacji z 4.9.2008 r.², co ma pozostawać w ścisłej korelacji z przepisami rozdziału 4 OfertaPublU określającymi sytuacje, kiedy dochodzi do konkretyzacji obowiązków notyfikacyjnych (por. art. 69 w zw. z art. 69a ust. 1 pkt 3 OfertaPublU) oraz wezwaniowych, o których mowa w art. 73 ust. 2 oraz art. 74 ust. 2 OfertaPublU. W poprzednim stanie prawnym nie używano pojęcia pośredniego nabycia akcji, zaś jedyną wskazówką w tym kierunku mogło być sformułowanie o „posiadaniu (…) pośrednio większości głosów w organach innego podmiotu” zawarte w jednym z członów definicji podmiotu zależnego, przewidzianej w art. 4 pkt 14 OfertaPublU (por. art. 4 pkt 14 lit. a) OfertaPublU). Niemniej, do konstrukcji pośredniego nabycia akcji odwołują się także przepisy innych ustaw, w tym zwłaszcza KSH, z tym, że zakres przedmiotowy wspomnianych regulacji zdaje się różnić od tego, jaki ustawodawca przyjął na potrzeby definicji legalnej w przepisach OfertaPublU. Warto zatem przeanalizować zakres i znacze­nie pojęcia pośredniego nabycia akcji, z jakim mamy do czynienia na gruncie przepisów prawa polskiego, przede wszystkim w kontekście nabywania akcji spółek publicznych, jako że ich szczególny status³ determinuje restrykcyjność reżimu prawnego normującego powyższe zjawisko, tym bardziej, że różne są funkcje, których realizacji na gruncie przepisów KSH oraz OfertaPublU służyć ma konstrukcja pośredniego nabycia akcji.

Pośrednie nabycie akcji a konstrukcja grupy kapitałowej

W prawie polskim brak ogólnej – generalnej – definicji normatywnej grupy kapitałowej, wobec czego poszczególne regulacje prawne wprowadzają takie definicje na swój własny użytek, nadając im tym samym charakter autonomiczny względem pozostałych. Takie podejście wynika ze szczątkowego charakteru polskiej regulacji w zakresie grup kapitałowych⁴, czego skutkiem jest punktowy charakter regulacji prawnych, wyrażający się w unormowaniu jedynie wybranych zagadnień, odnoszonych zresztą jedynie tylko do niektórych dziedzin prawa, jak np. regulacja przewidziana w art. 4 ust. 1 pkt 8 i 9 ustawy z 29.8.1997 r. – Prawo bankowe⁵, art. 4 § 1 pkt 4 KSH czy art. 3 ust. 1 pkt 27, 39, 44 ustawy z 29.9.1994 r. o rachunkowości⁶, czy wreszcie art. 4 pkt 16 OfertaPublU. Ponadto, wspomniane regulacje cechuje negatywna funkcja regulacyjna, bowiem założeniem ustawodawcy, jakie legło u podłoża ich wprowadzenia, jest przeciwdziałanie niekorzystnym następstwom działania dwu lub więcej podmiotów stanowiących tzw. układ zintegrowany⁷, jakim niewątpliwie jest grupa kapitałowa złożona z uczestników formalnie niezależnych względem siebie, gdyż funkcjonujących na zasadach autonomii podmiotowej. W literaturze przedmiotu przez „zgrupowanie kapitałowe”, czy też „grupę spółek”, rozumie się strukturę organizacyjną, w skład której wchodzą dwie lub, z reguły, większa liczba spółek (podmiotów) podległych scentralizowanemu zarządzaniu, gdzie pomimo odrębnej osobowości prawnej zazwyczaj tylko jeden członek zgrupowania zajmuje pozycję w pełni niezależną ekonomicznie i sprawuje kontrolę we wszystkich lub kluczowych dziedzinach zgrupowania, przy czym margines rzeczywistej autonomii jego członków bywa rozmaity⁸.

W poszczególnych definicjach normatywnych pojęcia „grupa kapitałowa” ustawodawca określa ją jako podmiot dominujący wraz z podmiotami od niego zależnymi, abstra­hując jednak od sprecyzowania typu więzi, jakie kreują wzajemne relacje między nimi. Jednocześnie podkreśla się okoliczność, że dla pojęcia grupy kapitałowej nie ma znaczenia poziom zależności, a zatem obejmuje ona wszystkie podmioty na każdym poziomie zależności, tak bezpośredniej, jak i pośredniej. Tak jest na gruncie chociażby art. 4 pkt 16 w zw. z pkt 15 OfertaPublU, gdzie za grupę kapitałową uważa się podmiot dominujący wraz ze wszystkimi podmiotami zależnymi od niego, przy czym podmioty zależne od podmiotu zależnego uważane są również za zależne od podmiotu dominującego. Podobne ujęcie prezentowane jest w art. 3 ust. 1 pkt 37a oraz 37b RachunkU, na potrzeby której ustawodawca wprowadza ponadto pojęcia pośrednie jak jednostki dominującej niższego szczebla i jednostki dominującej wyższego szczebla, zaś w pkt 44 art. 3 ust. 1 RachunkU definiuje grupę kapitałową jako podmiot dominujący wraz ze wszystkimi podmiotami zależnymi od niego, podkreślając tym samym brak ograniczeń w ustalaniu poziomów zależności.

Można zatem stwierdzić, że grupę kapitałową stanowić będzie [...]