Abstrakt
Po ponad sześciu latach od dokonania jednej z najobszerniejszych nowelizacji Kodeksu postępowania cywilnego1 mamy do czynienia z kolejną – równie obszerną i poważną – nowelizacją kodeksu, dokonaną mocą ustawy z 16.9.2011 r. – o zmianie ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw2, która wchodzi w życie 3.5.2012 r.3 W części I opracowania – MoP Nr 1 i 2/2012 – zostały przedstawione nowe uregulowania w zakresie postępowania rozpoznawczego. W Części II natomiast (w numerach 3 i 4/2012) przedstawione zostaną zmiany w zakresie postępowania zabezpieczającego i egzekucyjnego. W niniejszym artykule omówione zostały nowe uregulowania postępowania zabezpieczającego oraz część zagadnień dotyczących zmian w postępowaniu egzekucyjnym (podstawa egzekucji, organ egzekucyjny, skarga na czynności komornika i postanowienie referendarza sądowego) zbieg egzekucji sądowej i administracyjnej).
Postępowanie zabezpieczające
Uregulowania postępowania zabezpieczającego w całkiem nowej postaci dokonano mocą ZmKPCU04(1). Dla podkreślenia niezależnego jego charakteru, umieszczono przepisy normujące to postępowanie w osobnej Części drugiej KPC, zaś przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne objęto odrębną Częścią trzecią. Na skutek wspomnianej nowelizacji nadano całej Części drugiej całkiem nową treść, nie zaś ograniczono się jedynie do modyfikacji niektórych uregulowań4. Część druga – „Postępowanie zabezpieczające” dzieli się nadal na trzy tytuły zawierające odpowiednio: przepisy ogólne, unormowania dotyczące zabezpieczenia roszczeń pieniężnych oraz innych wypadków zabezpieczenia.
Omówienie zmian dokonanych mocą ZmKPCU11 w tej Części Kodeksu nie zostanie podzielone na punkty, jedynie przedstawione kolejno.
Artykuł 738 KPC został pozbawiony zdania 2, które przewidywało, że wniosek o udzielenie zabezpieczenia nieodpowiadający wymogom formalnym określonym w art. 736 przewodniczący zwraca, bez wzywania wnioskodawcy do jego uzupełnienia. Unormowanie to było różnie oceniane. Z jednej strony wydawało się, że skoro udzielenie zabezpieczenia daje uprawnionemu uprzywilejowaną pozycję w postępowaniu rozpoznawczym poprzez udzieloną mu tymczasową ochronę prawną, oczekiwać można dodatkowej staranności przy sporządzaniu wniosku. W projekcie ustawy nowelizującej podniesiono natomiast, że usunięcie tego rygorystycznego przepisu spowoduje, że znajdą zastosowanie ogólne reguły przewidziane w art. 130 i n. KPC, co przyczyni się do uproszczenia i ujednolicenia regulacji prawnych, a ponadto wyeliminuje zbędny formalizm i rygoryzm dotychczasowego unormowania5.
Posunięcie ustawodawcy spotkało się z aprobatą w literaturze, m.in. przez wskazanie, iż przepisy procesowe powinny, co do zasady, przewidywać jednolite zasady dokonywania czynności procesowych, co pozwoli stronom na uniknięcie błędów podczas dokonywania czynności procesowych spowodowanych nieznajomością przepisów szczególnych. Wprowadzana w ostatnich latach – w ramach kolejnych nowelizacji KPC – coraz większa kazuistyka postępowania cywilnego utrudniała, a niekiedy wręcz uniemożliwiała prawidłową interpretację poszczególnych norm prawnych, a w konsekwencji stosowanie ich w praktyce6.
Ponadto, w doktrynie opracowanej zarówno przed nowelizacją KPC z 16.9.2011 r.7, jak i oceniającej projekt nowelizacji8 podkreślano, że dotychczasowa regulacja wprowadzona ZmKPCU04(1), wbrew przyjętym założeniom nie skróciła czasu trwania potrzebnego do zabezpieczenia roszczenia, lecz doprowadziła do jego wydłużenia. Wobec niestosowania przepisów o postępowaniu wpadkowym z art. 130 i n. KPC zachodziła konieczność wnoszenia przez uprawnionego kolejnych wniosków o udzielenie zabezpieczenia.
Usunięte unormowanie budziło także inne wątpliwości. Wiązały się one z niejednoznacznym zakresem jego stosowania9 oraz kontrowersyjną kwestią przysługiwania zażalenia na to zarządzenie przewodniczącego10.
Dodano § 3 do art. 743 KPC, mocą którego, jeżeli wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu zostało uzależnione od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego, powstałych w wyniku wykonania postanowienia o zabezpieczeniu, sąd nadaje mu klauzulę wykonalności albo przewodniczący zaopatruje je we wzmiankę o wykonalności, po złożeniu kaucji. Przepis ten wprowadza zatem ustawową gwarancję, że wykonanie zabezpieczenia nastąpi tylko wówczas, gdy uprawniony złoży kaucję na rachunek depozytowy. Oczywiście chodzi tu jedynie o sytuację, w której taka kaucja została orzeczona przez sąd, czy to w postanowieniu o udzieleniu zabezpieczenia, czy to w oddzielnym, późniejszym postanowieniu, w szczególności wydanym na wniosek obowiązanego.
W uzasadnieniu projektu ZmKPCU11 wskazano, że w ten sposób wypełniona została istniejąca luka. Tymczasem w literaturze podniesiono11, że wprowadzona regulacja potwierdza istniejącą praktykę, znajdującą oparcie w treści art. 786 KPC i § 187 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych12. Również inni [...]