Abstrakt

I. Zasadę niezawisłości sędziowskiej, wyrażoną w art. 178 Konstytucji, należy odnosić zarówno do osoby sędziego oraz mechanizmów gwarantujących bezstronność orzekania, jak również do podstawowych wolności obywatelskich, których realizacja warunkuje prawidłowe funkcjonowanie władzy sądowniczej¹. Niezawisłość jest jednym z instytucjonalnych środków zabezpieczających bezstronność wymiaru sprawiedliwości, natomiast bezstronność, utożsamiana z obiektywnością, stanowi niezbędny i główny warunek prawidłowego spełniania przez sądy funkcji jurysdykcyjnych². Sędzia w sprawowaniu swej władzy powinien być wolny od jakichkolwiek bezpośrednich i pośrednich nacisków, oddziaływań i czynników zewnętrznych³, zaś obowiązkiem ustawodawcy jest stworzenie służących temu rozwiązań⁴.

Powołanie do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego jest równoznaczne z nadaniem sędziemu prawa jurysdykcji, czyli do orzekania i podejmowania innych czynności jurysdykcyjnych. Prezydent wyznacza miejsce służbowe (siedzibę) sędziego przez wskazanie konkretnego sądu jako jednostki organizacyjnej sądownictwa⁵. Nie jest możliwe powołanie do pełnienia urzędu sędziego bez równoczesnego powołania na określone stanowisko oraz bez wskazania siedziby. Wykonywanie władzy przez sędziego jedynie w tym sądzie, w którym ma swoje miejsce służbowe, uznaje się za fundamentalną zasadę ustroju sądów⁶. Miejsce służbowe wytycza zakres tej władzy, tzn. obszar działania sędziego oraz rodzaj spraw, które ma rozstrzygać. W orzecznictwie podkreśla się, że miejsce służbowe jest elementem władzy sądowniczej sensu stricto, a nie tylko zagadnieniem pracowniczym lub problemem organizacji wymiaru sprawiedliwości⁷.

II. Zasady przywiązania sędziego do urzędu, nieprzenoszalności oraz niepołączalności oznaczają, że sędzia wykonuje swoje obowiązki wyłącznie w sądzie, nie może być przenoszony z sądu do sądu, jak również nie może łączyć urzędu sędziego z innymi urzędami lub stanowiskami. Ponadto, zakresy władzy sądowniczej sędziów różnej rangi wyłączają się, zaś sędzia danego szczebla nie może, co do zasady, wykonywać jurysdykcji sędziego innego szczebla⁸. Ze względów pragmatycznych ustawodawca stwarza jednak możliwość orzekania w danym sądzie przez sędziów innych sądów. Artykuł 77 § 8 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych⁹ upoważnia prezesa sądu apelacyjnego do delegowania sędziego sądu rejonowego, sędziego sądu okręgowego albo sędziego sądu apelacyjnego do pełnienia obowiązków w sądzie równorzędnym lub niższym na obszarze apelacji na okres nieprzekraczający sześciu miesięcy w ciągu roku¹⁰. Delegowanie sędziów służy doskonaleniu oraz racjonalnemu doborowi i awansowaniu, a także ma na celu usprawnienie postępowania. Sędzia nie zostaje wówczas pozbawiony miejsca służbowego, bowiem status wynikający z powołania na stanowisko sędziego nie ulega zmianie. Delegacja pełni funkcję uprawniającą, sędzia wykonuje jedynie czynności wskazane w akcie delegowania w odpowiedniej jednostce, przy czym delegowanie ma charakter czasowy i jest instytucją wyjątkową¹¹. Przepis art. 78 PrUSP jest zamieszczony w rozdziale zatytułowanym „Status sędziego”, normującym kwestie prawnoustrojowe, związane z pozycją sędziego i z wykonywaniem przezeń władzy sądowniczej. W judykaturze akcentuje się, że interpretacja sformułowań zawartych w tej regulacji musi mieć charakter ścisły, powinna być dokonywana według jak najdalej zobiektywizowanych kryteriów¹².

III. W praktyce sądów powszechnych treść wydawanych zarządzeń o delegowaniu sędziego bywa [...]