Abstrakt

W praktyce sądowej coraz częściej na wokandę trafiają sprawy dotyczące przestępstw popełnianych na szkodę wierzycieli. Nie wnikając w przyczynę wzrostu liczby tych spraw, warto zaznaczyć, że niejednokrotnie zarzuty o popełnienie przestępstwa, zwłaszcza z art. 300 § 2 KK zgłaszane są przeciwko małżonkom dłużnika. Podstawę kreowania z małżonków dłużnika podmiotów mogących ponosić odpowiedzialność z art. 300 § 2 KK stanowi rozszerzona na podstawie art. 787 czy art. 7871 KPC jego odpowiedzialność z majątku objętego wspólnością majątkową lub odpowiedzialność z przedsiębiorstwa wchodzącego w skład majątku wspólnego małżonków w świetle nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika. Na pierwszy rzut oka, w zarysowanej wyżej konfiguracji nie widać nic niepokojącego. Jednak bliższa analiza znamion występku wskazanego w art. 300 § 2 KK budzi wątpliwości. Po pierwsze, czy istotnie poprzez fakt nadania klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika staje się on dłużnikiem. Po drugie, jaką rolę w ogóle pełni postanowienie wydane na podstawie art. 787 bądź 787¹ KPC w aspekcie realizacji znamion przestępstwa stypizowanego w art. 300 § 2 KK. Po trzecie, czy w kontekście rozpatrywania odpowiedzialności małżonka dłużnika z art. 300 § 2 KK ma znaczenie wydanie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika oraz data jego uprawomocnienia.

Podmiot czynu zabronionego stypizowanego w art. 300 § 2 KK

W art. 300 § 2 KK określony został typ czynu zabronionego polegający na utrudnianiu wykonania orzeczenia sądu, a przez to narażenie swego wierzyciela na uszczup­lenie jego majątku. Poniższe rozważania prawne mają dać odpowiedź na pytanie, czy na podstawie tego przepisu może odpowiadać małżonek dłużnika. Jakie znaczenie dla niego ma z punktu widzenia odpowiedzialności karnej nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu przeciwko małżonkowi dłużnika. Czy można go pociągnąć do odpowiedzialności, pomimo że nie prowadzi działalności gospodarczej?

Zarówno w doktrynie, jak i literaturze przedmiotu zgodnie wywodzi się, że przestępstwo wskazane w art. 300 § 2 KK należy do kategorii przestępstw indywidualnych¹. R. Zawłocki wyróżnia przy tym trzy grupy możliwych sprawców: dłużnika właściwego, osobę współodpowiedzialną (współdłużnika lub gwaranta) oraz osoby wskazane w art. 308 KK². Wydaje się jednak, że w odniesieniu do treści art. 300 § 2, art. 2 i 308 KK zasadne jest wyróżnienie tylko dwóch kategorii podmiotów zdatnych do przypisania przestępstwa stypizowanego w art. 300 § 2 KK, a mianowicie: dłużnika oraz osób wskazanych w art. 308 KK. Wyróżnianie trzeciej kategorii sprawców, a mianowicie osób współodpowiedzialnych wydaje się być niepotrzebnym mnożeniem bytów, albowiem współdłużnik to w istocie dłużnik, a gwarant, rozumiany jako sprawca przestępstwa skutkowego popełnionego przez zaniechanie, na którym ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi jednocześnie musi być dłużnikiem albo osobą wskazaną w art. 308 KK. W treści art. 300 § 1–3 KK próżno poszukiwać pojęcia „dłużnik” na określenie podmiotu zdatnego do ponoszenia odpowiedzialności za ten czyn. Niemniej [...]