Abstrakt
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, do której przed dniem wejścia w życie ustawy z 15.9.2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.) wspólnik wniósł wkład niepieniężny mający wady prawne, korzysta z ochrony przewidzianej w art. 14 § 2 w zw. z art. 612 tej ustawy.
Uchwała SN z 29.10.2009 r., III CZP 61/09, OSNC Nr 7-8/2010, poz. 99
Wprowadzenie
Glosowana uchwała dotyczy interpretacji przepisów międzyczasowych KSH. Stwierdza ona, że odpowiedzialność za wadę aportu przewidziana w art. 14 § 2 KSH dotyczy także wady prawnej wkładu wniesionego przed wejściem w życie tego kodeksu. Pogląd ten nie wydaje się jednak trafny, gdyż prowadziłby do działania wstecz KSH i nieuznania przez niego skutku, który nastąpił przed wejściem w życie tego kodeksu.
Stan faktyczny
Glosowana uchwała została wydana na tle następującego stanu faktycznego. W 1999 r. uchwalono podwyższenie kapitału zakładowego spółki z o.o. „T.”, w ramach którego spółka „E.” miała objąć nowe udziały głównie w zamian za wkład niepieniężny. „T.” oraz „E.” zawarły porozumienie o przeniesieniu przedmiotu tego wkładu na „T.”, a podwyższenie kapitału zakładowego wpisano do rejestru. W 2004 r. wydane zostało orzeczenie sądu polubownego stwierdzające, że przedmiot tego wkładu nie został przeniesiony na „T.”. W 2007 r. ogłoszono upadłość „E.”, zaś w tym samym roku w postępowaniu upadłościowym „T.” zgłosiła wierzytelność wynikającą z bezskuteczności przeniesienia przedmiotu tego wkładu. Przy rozpatrywaniu zażalenia na postanowienie sędziego-komisarza oddalające sprzeciw wobec odmowy uznania tej wierzytelności, sąd rejonowy powziął wątpliwość co do tego, czy należy stosować przepisy KSH, czy też przepisy obowiązujące przed wejściem w życie KSH (1.1.2001 r.), a także jak obliczać termin przedawnienia roszczeń wynikających z wady wkładu niepieniężnego. Niniejsza glosa dotyczy jedynie ustalenia przepisów, które należy stosować do skutków wady wkładu w omawianej sytuacji.
Stanowisko SN
Sąd Najwyższy uznał, że należy zastosować art. 14 § 2 KSH, skoro wada prawna ujawniła się pod rządami KSH, a udziały objęte w zamian za wadliwy wkład istniały po wejściu w życie tego kodeksu. Sąd ten powołał się na fakt, że art. 612 KSH, wyrażający regułę działania bezpośredniego ustawy nowej, jest zasadą, zaś art. 620 § 1 KSH, wyrażający regułę tempus regit actum, wyjątkiem od tej zasady. Wyjątku tego nie można zastosować, skoro czynność wniesienia aportu nie była zdarzeniem zakończonym pod rządami Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z 27.6.1934 r. – Kodeks handlowy1. Wnioski te potwierdza art. 628 KSH, nakazujący stosować nową ustawę w razie wątpliwości co do tego, czy właściwa jest ustawa nowa czy dawna, a przepis ten należy stosować w razie istnienia „równoległych” argumentów za stosowaniem każdej z tych ustaw, choćby przeciw stosowaniu ustawy nowej przemawiał zakaz działania prawa wstecz. Z wywodów SN wynika też, że utożsamiał on niezastosowanie art. 14 § 2 KSH z pozbawieniem spółki prawa do wyrównania różnicy między umówioną a zbywczą wartością wkładu.
Odpowiedzialność wspólnika spółki z o.o. za wady wnoszonego przez niego wkładu niepieniężnego (aportu) pod rządami KH
Kwestia odpowiedzialności wspólnika spółki z o.o. za wady wnoszonego przez niego wkładu niepieniężnego (aportu) budziła kontrowersje pod rządami KH. Jedynym przepisem KH, który wprost odnosił się do tej kwestii, był art. 176, według którego, jeżeli aporty przyjęte były po cenie nadmiernie wygórowanej w stosunku do rzeczywistej ich wartości w chwili zawarcia umowy spółki, w razie niewypłacalności spółki przed upływem 3 lat od zarejestrowania, wspólnik, który wniósł ten wkład, oraz członkowie zarządu, którzy, znając ten stan rzeczy, zgłosili spółkę do rejestru, obowiązani są solidarnie wyrównać spółce brakującą wartość; z obowiązku tego nie można zwolnić. Przepis ten stosował się odpowiednio w razie podwyższenia kapitału zakładowego (art. 257 KH).
Według jednego z poglądów, do odpowiedzialności wspólnika wnoszącego wkład niepieniężny za wady tego wkładu należało stosować odpowiednio przepisy o sprzedaży. Uzasadniano to analogią z art. 103 KH, według którego w szczególności, jeżeli wspólnik spółki jawnej zobowiązał się wnieść do spółki rzeczy inne niż pieniądze na własność lub do używania, do jego odpowiedzialności z tytułu rękojmi stosuje się odpowiednio przepisy o sprzedaży albo najmie2. Część zwolenników tego poglądu nie powoływała się na art. 103 KH3.
Inny pogląd zakładał, że [...]