Abstrakt
Stosowanie przepisów Części trzeciej Tytułu IV ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze1, regulujących szczególne postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji, w praktyce okazuje się niezwykle problematyczne. Przyczyną problemów najczęściej jest niespójność przepisów ustawy. Jedną z kontrowersyjnych kwestii jest zagadnienie, czy instytucja osobnej masy upadłości zagwarantować ma obligatariuszom zaspokojenie roszczeń tylko z przedmiotu zabezpieczenia (tj. jedynie z osobnej masy upadłości), czy też również ze środków pieniężnych pochodzących z wszelkich tytułów związanych z przedmiotami zabezpieczenia, np. pożytków cywilnych w postaci przychodów z czynszu najmu nieruchomości obciążonej hipoteką na rzecz obligatariuszy. Wydaje się, że przyznanie obligatariuszom prawa do zaspokojenia się ze środków pieniężnych pochodzących z wszelkich tytułów związanych z przedmiotami zabezpieczenia, w tym np. z przychodów z czynszów najmu rzeczy obciążonych prawami rzeczowymi, stanowiłoby zbyt daleko idące uprzywilejowanie obligatariuszy w stosunku do pozostałych wierzycieli upadłego.
Fundusze masy upadłości
Dla porządku zaznaczyć należy na wstępie, że szczególne postępowanie upadłościowe wobec emitentów obligacji znajduje zastosowanie w przypadku ogłoszenia upadłości podmiotu emitującego obligacje tylko, jeżeli dla zabezpieczenia praw z obligacji ustanowiono zabezpieczenie na majątku emitenta (art. 483 ust. 1 PrUpN).
Zgodnie z art. 488 PrUpN, przedmiot zabezpieczenia praw z obligacji tworzy osobną „masę upadłości” przeznaczoną na zaspokojenie praw obligatariuszy. Przepis art. 488 PrUpN wyraźnie ogranicza (wymienia enumeratywnie) skład osobnej masy upadłości służącej zaspokojeniu praw obligatariuszy – w jej skład wchodzi tylko i wyłącznie przedmiot zabezpieczenia praw z obligacji. Brak jest podstaw prawnych uzasadniających możliwości rozszerzania składu osobnej masy upadłości na zasadzie analogii do przepisu art. 62 PrUpN, szczególnie, że taka rozszerzająca interpretacja byłaby niekorzystna wobec innych wierzycieli upadłego.
Od pojęcia „masy upadłości” na gruncie PrUpN wyraźnie odróżnia się pojęcie „funduszów masy upadłości”, które zgodnie z art. 335 PrUpN obejmują sumy uzyskane z likwidacji masy upadłości oraz dochód uzyskany z prowadzenia lub wydzierżawienia przedsiębiorstwa upadłego, a także odsetki od tych sum zdeponowanych w banku, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej. W doktrynie podnosi się, że przepis art. 335 PrUpN nie wymienia taksatywnie wszystkich składników funduszów masy upadłości, wskazując iż: „fundusze masy upadłości obejmują właściwie wszystkie środki pieniężne pochodzące z wszelkich tytułów prawnych związanych ze składnikami masy upadłości”2. Wyjątek od zasady, że sumy uzyskane z likwidacji masy upadłości stanowią fundusze masy upadłości, uregulowany został w art. 336 ust. 1 PrUpN. Zgodnie z tym przepisem, sumy uzyskane z likwidacji rzeczy, wierzytelności i praw obciążonych hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym i hipoteką morską przeznacza się na zaspokojenie wierzycieli, których wierzytelności były zabezpieczone na tych rzeczach lub prawach z zachowaniem przepisów ustawy, zaś jedynie kwoty pozostałe po zaspokojeniu tych wierzytelności wchodzą do [...]