Abstrakt

Z dniem 20.2.2011 r. weszły w życie obszerne zmiany przepisów ustawy z 6.7.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece¹, zwłaszcza w odniesieniu do regulacji dotyczącej hipoteki². Z uwagi na różnego rodzaju wątpliwości pojawiające się na gruncie znowelizowanej KWU, Autor poddaje analizie – w nawiązaniu do orzecznictwa Sądu Najwyższego – zagadnienie dotyczące możliwości zabezpieczenia jedną hipoteką przymusową wierzytelności stwierdzonych dwoma lub więcej tytułami wykonawczymi.

Wprowadzenie

Hipoteka przymusowa jest ograniczonym prawem rzeczowym. Jej podstawową funkcją w obrocie jest zabezpieczenie wierzytelności pieniężnej. Omawiając problematykę hipoteki przymusowej na gruncie aktualnego stanu prawnego trzeba zwrócić uwagę, że jedną z zasadniczych zmian jest ujednolicenie modelu tego ograniczonego prawa rzeczowego i oparcie go na konstrukcji dawnej hipoteki kaucyjnej³.

Zgodnie z art. 65 ust. 1 KWU, każda hipoteka (w tym także hipoteka przymusowa) zabezpiecza oznaczoną wierzytelność wynikającą z określonego stosunku prawnego, obciążając jednocześnie oznaczoną nieruchomość⁴. Wierzycielowi hipotecznemu przysługuje w związku z tym uprawnienie do dochodzenia zaspokojenia niezapłaconej należności pieniężnej wprost z tej nieruchomości i to bez względu na to, czyją ta nieruchomość stała się własnością. Wierzyciel hipoteczny korzysta przy tym z pierwszeństwa zaspokojenia względem wierzycieli osobistych właściciela nieruchomości.

Jedną z konstrukcyjnych cech hipoteki jest jej szczegółowość. Szczegółowość hipoteki może być przy tym rozumiana rozmaicie. W ujęciu podmiotowym oznacza, że podmiot uprawnień wynikających z hipoteki (tj. wierzyciel hipoteczny) winien być ściśle oznaczony⁵. W ujęciu przedmiotowym szczegółowość hipoteki wyraża się w tym, że przedmiot hipoteki winien być również ściśle określony⁶. W obecnym stanie prawnym rozluźnieniu uległo powiązanie hipoteki z wierzytelnością. Artykuł 65 KWU kładzie zaś nacisk już nie tylko na związek hipoteki z oznaczoną wierzytelnością, ale także na powiązanie z określonym stosunkiem prawnym, z którego mogą wynikać wierzytelności. Można zatem sformułować twierdzenie, że szczegółowość hipoteki należy obecnie postrzegać również przez pryzmat określonego stosunku prawnego, z którego powstają wierzytelności. Ustawa wymaga sprecyzowania nie tylko wierzytelności, ale również stosunku prawnego, z którego ona wynika⁷. Nie bez znaczenia pozostaje również i to, że hipoteka wyrażona jest w określonej kwocie, wyznaczając tym samym granice zabezpieczenia. Szczegółowość hipoteki musi być zatem i w ten sposób ujmowana⁸.

Cechą hipoteki jest również jej akcesoryjność, rozumiana jako niesamoistność. W typowym ujęciu akcesoryjność oznacza, że istnienie hipoteki jest związane ściśle z istnieniem wierzytelności zabezpieczonej hipotecznie. W myśl tej zasady hipoteka bez wierzytelności funkcjonować nie może. W aktualnym stanie prawnym znaczenie akcesoryjności hipoteki uległo znacznemu ograniczeniu⁹.

Hipoteka jako ograniczone prawo rzeczowe powstaje z momentem wpisu w księdze wieczystej – zgodnie z art. 67 KWU, wpis ma charakter konstytutywny.

Niniejsze rozważania z racji swego ściśle nakierunkowanego przedmiotu nie pozwalają na szersze omówienie ogólnej funkcji oraz wszystkich cech hipoteki. W tym zakresie należy odesłać Czytelnika do dorobku piśmiennictwa¹⁰.

Hipoteka przymusowa – charakter prawny

Zgodnie z art. 109 KWU, wierzyciel którego wierzytelność została stwierdzona tytułem wykonawczym, określonym w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym¹¹, może na podstawie tego tytułu uzyskać hipotekę na wszystkich nieruchomościach dłużnika. Stosownie zaś do [...]