Abstrakt

I. Przepis art. 24 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/01 z 22.12.2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych¹ stanowi, że jeżeli sąd państwa członkowskiego nie ma jurysdykcji krajowej na podstawie innych przepisów rozporządzenia 44/01, uzyskuje on jurysdykcję (shall have jurisdiction, est compétent, wird es zuständig), jeżeli pozwany przed sądem tym wda się w spór. Zasada ta nie ma zastosowania, jeżeli pozwany wdaje się w spór w tym celu, aby podnieść zarzut braku jurysdykcji lub jeżeli inny sąd ma wyłączną jurysdykcję krajową na podstawie art. 22 rozporządzenia 44/01.

Podstawową przesłanką zastosowania art. 24 rozporządzenia 44/01 jest to, aby pozwany wdał się w spór przed sądem państwa członkowskiego. Interpretacja wyrażenia „wdanie się w spór” powinna być dokonywana według reguł wykładni autonomicznej², choć zwraca się również uwagę na konieczność uwzględnienia szczegółowych rozwiązań prawa krajowego państwa forum decydujących o sposobie, w jaki pozwany powinien podejmować obronę³. Odmiennie aniżeli na tle zbliżonej konstrukcji przewidzianej w art. 1104 § 2 KPC, nie jest zwłaszcza konieczne, aby wdanie się w spór dotyczyło istoty sprawy. W prawie unijnym ustanowieniem jurysdykcji krajowej, a tym samym wykluczeniem możliwości dalszego powoływania się na brak owej jurysdykcji, może skutkować także podniesienie zarzutów procesowych, takich jak zarzut zawisłości sporu, powagi rzeczy osądzonej⁴ lub braku zdolności procesowej strony⁵.

II. W praktyce powstała kwestia, czy art. 24 rozporządzenia nr 44/01 może uzyskać znaczenie w sytuacji, w której brak kompetencji do orzekania po stronie sądu państwa członkowskiego nie wynika z braku jurysdykcji krajowej, lecz z faktu, że w sprawie dokonano zapisu na sąd polubowny mający siedzibę w innym państwie unijnym. Problem ten wyłonił się w sprawie z powództwa spółki z siedzibą w Polsce przeciwko kilku spółkom cypryjskim, którego przedmiotem było żądanie wydania określonej liczby akcji w kapitale zakładowym powódki. Dwie spośród pozwanych spółek, powołując się na treść zawartych uprzednio umów sprzedaży akcji, podniosły zarzut zapisu na sąd polubowny – odpowiednio Sąd przy Międzynarodowej Izbie Handlowej na Cyprze oraz Sąd przy Międzynarodowej Izbie Handlowej w Paryżu. Uwzględniając ów zarzut sąd I instancji odrzucił pozew na podstawie art. 1165 § 1 w zw. z art. 1165 § 4 KPC, a zażalenie na to postanowienie zostało prawomocnie oddalone. W skardze kasacyjnej powódka zarzuciła m.in. naruszenie przepisów postępowania, wskazując jako naruszony przepis art. 24 rozporządzenia 44/01. W uzasadnieniu zarzutu podniesiono, że [...]