Abstrakt

I. Obligatoryjność ubezpieczeń komunikacyjnych i częstotliwość zdarzeń drogowych, wywołujących potrzebę korzystania z gwarantowanej przez nie ochrony, wpływają na stałą aktualność problematyki odpowiedzialności odszkodowawczej zakładów ubezpieczeń. W orzecznictwie sądów powszechnych jej przejawem jest duża liczba sporów dotyczących naprawienia szkód komunikacyjnych. W działalności natomiast Sądu Najwyższego wyrazem obecności i potwierdzeniem skomplikowanego charakteru tych zagadnień są ponadto uchwały, rozstrzygające dostrzeżone w judykaturze rozbieżności w wykładni prawa.

Jedna z takich kwestii, dotychczas różnie ocenianych w praktyce stosowania prawa, była niedawno przedmiotem uchwały SN (7) z 12.4.2012 r., III CZP 80/11¹, podjętej wskutek wniosku Rzecznika Ubezpieczonych². Sąd Najwyższy rozważył w niej dopuszczalność uwzględnienia kosztów nowych części zamiennych w ustalaniu wysokości odszkodowania, należnego w razie częściowego uszkodzenia pojazdu. W tezie uchwały wyrażono zapatrywanie, że „Zakład ubezpieczeń zobowiązany jest na żądanie poszkodowanego do wypłaty, w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu mechanicznego, odszkodowania obejmującego celowe i ekonomicznie uzasadnione koszty nowych części i materiałów służących do naprawy uszkodzonego pojazdu. Jeżeli ubezpieczyciel wykaże, że prowadzi to do wzrostu wartości pojazdu, odszkodowanie może ulec obniżeniu o kwotę odpowiadającą temu wzrostowi”.

II. Na stanowisko SN warto spojrzeć z szerszej perspektywy, uwzględniającej tło sporów o ustalenie wysokości odszkodowania w przypadku uszkodzenia pojazdu w zdarzeniu komunikacyjnym. Taka perspektywa wydaje się uzasadniona także z tej przyczyny, że w tezie uchwały, oprócz poglądów wprost odnoszących się do pytania Rzecznika Ubezpieczonych, zostało także wyrażone zapatrywanie w kwestii nadal niejednolicie ocenianej w nauce prawa³ – dopuszczalności żądania od zakładu ubezpieczeń zapłaty tytułem odszkodowania sumy stanowiącej tzw. równowartość kosztów restytucji, czyli kwoty odpowiadającej kosztom naprawy pojazdu.

Powstające na tym tle wątpliwości można ująć w dwóch powiązanych z sobą pytaniach. Po pierwsze, czy w przypadku odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z tytułu szkód komunikacyjnych (OC) wchodzi w rachubę wskazany w art. 363 § 1 KC wybór między sposobami naprawienia szkody: restytucją naturalną i rekompensatą pieniężną. Czy też przeciwnie, skoro świadczenie ubezpieczyciela przybiera zawsze postać zapłaty, wierzyciel nie ma możliwości dokonania takiego wyboru, a jedyne przysługujące mu roszczenie dotyczy rekompensaty pieniężnej. Po drugie, jeśli pierwszy dylemat zostałby rozstrzygnięty na korzyść „opcji wyboru”, czy dopuszczalne jest żądanie zapłaty równowartości kosztów naprawy, mimo że nie została ona jeszcze zrealizowana i nie wiadomo nawet, czy kiedykolwiek będzie wykonana za kwotę odszkodowania, wypłaconą przez ubezpieczyciela.

Odpowiedzi na oba te pytania miały duże znaczenie praktyczne. Poszkodowani dążyli do tego, aby [...]