Abstrakt

Elektroniczne postępowanie upominawcze (EPU)¹ zostało wprowadzone do polskiego systemu prawnego ustawą z 9.1.2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw² z dniem 1.1.2010 r. W przypadku niemożliwości sprawnego zakończenia postępowania w trybie elektronicz­nym, istnieje możliwość przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej pozwanego, któremu powierzone zostaje wówczas wydanie ostatecznego rozstrzygnięcia. W niniejszym artykule wskazano sytuacje uzasadniające takie postępowanie oraz omówiono czynności sądu właściwości ogólnej związane z przekazaniem sprawy, w tym kwestię wymogów formalnych pozwu, umorzenia postępowania na skutek cofnięcia pozwu i zwrotu opłat oraz kosztów procesu w przypadku umorzenia postępowania.

Wprowadzenie

Celem nowego postępowania było przyspieszenie rozpoznawania roszczeń dochodzonych uprzednio w postępowaniu upominawczym, odciążenie sądów (a raczej sędziów) od rozpoznawania spraw drobnych, w których stan faktyczny nie jest skomplikowany i nie wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego, ułatwienie wnoszenia pozwów dla tzw. powodów masowych, których roszczenia są udowodnione dokumentami, najczęściej fakturami bądź rachunkami, uzyskanie oszczędności budżetowych związanych ze zmniejszeniem ilości korespondencji (doręczenia wezwań do uzupełnienia braków formalnych, doręczenia wszelkich pism powodowi) oraz rezygnacją z tworzenia akt papierowych i ich archiwizacji³. Postępowanie to miało również istotnie poszerzyć zakres informatyzacji wymiaru sprawiedliwości i powiększyć ilość spraw rozpoznawanych w postępowaniu upominawczym.

Przekazanie sprawy do sądu właściwości ogólnej

Ustawodawca wyróżnił trzy grupy sytuacji, w których dochodzi do przekazania sprawy z e-sądu do sądu tradycyjnego. Przede wszystkim przekazanie takie następuje w razie stwierdzenia braku podstaw do wydania nakazu zapłaty (art. 505³³ KPC). Stwierdzenie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty może wynikać ze stwierdzenia przeszkód określonych w art. 499 KPC. W świetle art. 499 KPC, który na mocy art. 505²⁸ KPC znajduje zastosowanie w elektronicznym postępowaniu upominawczym, nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu:

1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne;

2) przytoczone okoliczności budzą wątpliwość⁴;

3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego;

4) miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.

Brak podstaw do wydania nakazu zapłaty zachodzi w wypadku, w którym nie można, w sposób niebudzący wątpliwości, przyjąć w oparciu o dane zebrane w aktach sprawy zasadności dochodzonego roszczenia i dopuszczalności jego dochodzenia w sądowym procesie cywilnym. Roszczenie jest oczywiście bezzasadne, jeżeli już z treści pozwu wynika, że powodowi nie przysługuje prawo żądania od pozwanego określonego świadczenia na podstawie przytoczonych okoliczności faktycznych w myśl obowiązujących przepisów prawa materialnego⁵.

Drugą grupę przypadków, w których dochodzi do przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej, są sytuacje, w których po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że:

1) doręczenie nakazu zapłaty nie może nastąpić z tego powodu, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju (a powód nie usunął w wyznaczonym terminie przeszkody w doręczeniu nakazu zapłaty);

2) pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie zgodnie z przepisami kodeksu (art. 502¹ KPC).

Wówczas sąd rozpoznający sprawę w elektronicznym postępowaniu upominawczym z urzędu uchyla nakaz zapłaty i przekazuje sprawę do sądu według właściwości ogólnej (art. 505³⁴ § 1 KPC).

Ostatnią, trzecią, przesłanką do przekazania sprawy do sądu właściwości ogólnej, jest skuteczne wniesienie przez pozwanego sprzeciwu od nakazu zapłaty (art. 505³⁶ KPC).

Umorzenie na skutek nieusunięcia braków formalnych pozwu

Pomimo tego, że sytuacje wskazane w art. 505³³, 505³⁴ i 505³⁶ KPC odnoszą się do różnych wadliwości oraz do różnych stadiów postępowania⁶, zostały przez ustawodawcę potraktowane tożsamo pod względem konsekwencji prawnych. Artykuł 505³⁷ § 1 KPC stanowi bowiem, że po przekazaniu sprawy w przypadkach wskazanych w art. 505³³, 505³⁴ oraz 505³⁶ KPC przewodniczący wzywa powoda do usunięcia braków formalnych pozwu oraz uzupełnienia pozwu, w sposób odpowiedni dla postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana – w terminie dwutygodniowym od daty doręczenia wezwania. W przypadku nieusunięcia braków formalnych pozwu sąd umarza postępowanie.

Niewątpliwie regulacja art. 505³⁷ § 1 KPC stanowi wyraz przekonania, że [...]