Abstrakt

W niniejszym opracowaniu przedstawione zostały istotne i sporne w praktyce oraz budzące wątpliwości w doktrynie i w orzecznictwie zagadnienia powstające na gruncie stosowania instytucji konsorcjum w zamówieniach publicznych, w tym m.in. zagadnienie legitymacji czynnej uczestnika konsorcjum, problem rozróżnienia instytucji reprezentacji i pełnomocnictwa w konsorcjum, a także kwestia odpowiedzialności solidarnej inwestora i konsorcjum na podstawie art. 647¹ § 5 w zw. z art. 647¹ § 2 KC.

Charakter prawny konsorcjum

Konsorcjum nie jest definiowane w polskim prawie, stąd jest to twór powołany w drodze umowy przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą, które zobowiązują się wspólnie dążyć do osiągnięcia wytyczonego celu gospodarczego. Konsorcjum nie musi posiadać oznaczonej struktury organizacyjnej (organów), nie musi też być wyposażone w majątek własny, wyodrębniony z majątku jego uczestników. Konsorcjum nie podlega też żadnemu obowiązkowi rejestrowemu, a jedynym dokumentem potwierdzającym fakt istnienia konsorcjum jest umowa podpisana przez jego uczestników¹.

Przez zawarcie umowy konsorcjalnej uczestnicy nie tracą swej gospodarczej i prawnej samodzielności. Umowa konsorcjalna zobowiązuje do pozytywnego wspólnego działania dla osiągnięcia założonego celu. Nie polega więc ani na wymianie wzajemnych świadczeń, ani na koordynacji działań uczestników konsorcjum. Wspólny cel prowadzi do powstania specyficznej wspólnoty gospodarczej.

Umowa konsorcjalna należy do kategorii umów nienazwanych i przez większość przedstawicieli nauki i w orzecznictwie traktowana jest jako umowa spółki prawa cywilnego, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 860–875 KC².

Uważa się, że konsorcjum ma charakter tzw. spółki okazjonalnej o charakterze zewnętrznym lub wewnętrznym (Gelegenheitsgesellschaft). Wskazuje się, że konsorcjum może zostać tak ukształtowane, że określony tym mianem stosunek prawny, nie będzie spełniał przesłanek z art. 860 § 1 KC³.

W dziedzinie budownictwa ustawa – Prawo zamówień publicznych⁴ w art. 23 ust. 1 dopuszcza tworzenie konsorcjów budowlanych w celu wspólnego ubiegania się o udzielenie zamówienia. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, wykonawcy ustanawiają pełnomocnika do reprezentowania ich w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo reprezentowania w postępowaniu i zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego.

Regulacja zawarta w art. 23 ust. 2 nie zmienia zasad dotyczących ustanawiania pełnomocników procesowych. Z treści art. 23 ust. 2 wynika, że pełnomocnictwo obejmuje reprezentowanie wykonawców jedynie w postępowaniu o udzielenie zamówienia albo w postępowaniu i zawarciu umowy w sprawie zamówienia publicznego. Do tak udzielonego pełnomocnictwa mają zastosowanie przepisy KC o pełnomocnictwie⁵.

Pełnomocnik taki uprawniony jest także do reprezentacji biernej. Przyjęcie przez niego oświadczenia lub zawiadomienia rodzi skutki dla wszystkich konsorcjantów. Wykonawcy ubiegający się wspólnie o udzielenie zamówienia, ustanawiając pełnomocnika nie wyzbywają się prawa do osobistego działania. Obowiązek ustanowienia pełnomocnika ma na celu ochronę interesów zamawiającego, dokonując bowiem czynności względem pełnomocnika, zamawiający dokonuje jej ze skutkiem dla wszystkich konsorcjantów. Pełnomocnikiem wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia może być jeden z wykonawców, ale nie ma żadnych przeszkód, aby wykonawcy ustanowili pełnomocnikiem podmiot niebędący konsorcjantem. Przepis art. 23 ust. 2 PrZamPubl stanowiący o obowiązku ustanowienia pełnomocnika nie ogranicza prawa wykonawców występujących wspólnie do ustanowienia więcej niż jednego pełnomocnika, o ile tylko zostanie wypełniony wymóg minimalnego zakresu pełnomocnictwa wskazany w przepisie⁶.

Zagadnienie legitymacji czynnej uczestnika konsorcjum

Zakwalifikowanie umowy konsorcjum jako spółki cywilnej w rozumieniu art. 860 § 1 KC ma zasadnicze znaczenie dla ustalenia statusu prawnego konsorcjum w sądowym postępowaniu cywilnym. Spółka cywilna nie ma tzw. ogólnej zdolności sądowej (art. 64 KPC), stąd w roli stron postępowania procesowego (uczestników postępowania nieprocesowego) występują sami wspólnicy.

W sprawach o ukształtowanie stosunku prawnego, ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego, którego stroną są wspólnicy, bądź też prawa, które wchodzi w skład wspólnego majątku, jak również zasądzenie wierzytelności wchodzącej w skład wspólnego majątku, wspólników łączy współuczestnictwo materialne konieczne i jednolite, oparte na wspólności praw i obowiązków i wynikające z istoty stosunku prawnego (art. 72 § 1 pkt 1, art. 72 § 2 oraz art. 73 § 2 KPC).

Legitymacja procesowa wspólników spółki cywilnej (konsorcjum) ma charakter łączny, a w razie wytoczenia powództwa przez albo przeciwko niektórym z nich ma zastosowanie przepis art. 195 KPC. Nieuzupełnienie braku legitymacji procesowej spowoduje – w zależności od przyczyny oraz strony, po której brak występuje – oddalenie powództwa, albo zawieszenie i w konsekwencji umorzenie postępowania (art. 177 § 1 pkt 6 w zw. z art. 182 § 1 KPC). Status prawny wspólników spółki, jako współuczestników postępowania określają przepisy art. 73 § 2 i art. 74 KPC⁷.

Stanowisko orzecznictwa w kwestii legitymacji do dochodzenia wierzytelności stanowiących majątek spółki cywilnej (konsorcjum)

Dla oceny kwestii legitymacji czynnej powoda, lidera konsorcjum – w rozpatrywanym tutaj przypadku – do dochodzenia roszczeń objętych pozwem, w imieniu własnym lub w imieniu uczestników konsorcjum istotne znaczenie mają: [...]