Abstrakt

Dnia 3.5.2012 r. weszła w życie ustawa z 16.9.2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹. W niniejszym artykule omówione zostały zmiany wprowadzone wskazaną nowelizacją oraz ich skutki. Autor dokonuje ich oceny, wskazując wiążące się z nimi konsekwencje praktyczne. Jest to, w zależności od istoty i zakresu wprowadzonej zmiany, zarówno ocena pozytywna, jak i negatywna, choć przeważające wydaje się być stanowisko krytyczne. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu likwidacji odrębnego postępowania w sprawach gospodarczych. W pierwszej kolejności przedstawione zostały zmiany wprowadzone w ustawie z 24.5.1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych², a więc dotyczące definicji sprawy gospodarczej, nowych obowiązków sędziów i nowych kompetencji sądów gospodarczych. Ponadto, w części pierwszej opracowania omówiono zagadnienie wprowadzenia obowiązku dokonywania przez strony i uczestników postępowania czynności procesowych zgodnych z dobrymi obyczajami, obniżenie w sprawach gospodarczych granicy wartości przedmiotu sporu warunkującej właściwość sądu okręgowego jako sądu I instancji, wprowadzenia do KPC pojęcia organizacji pozarządowych i obowiązku przedłożenia w sądzie przez pełnomocnika odpisu dokumentu pełnomocnictwa dla strony przeciwnej.

Wprowadzenie

W uzasadnieniu projektu ustawy z 16.9.2011 r.³ wskazano, że zmiany, które mają być nią wprowadzone dotyczą 11 grup zagadnień oraz kilku kwestii pobocznych. Ostateczny kształt ustawy różni się od pierwotnego jej projektu autorstwa Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego⁴. Niestety, po raz kolejny okazało się, że niezależnie od oceny pierwotnego projektu ustawy (o czym dalej), po przekazaniu go przez KKPC do dalszego etapu prac legislacyjnych, może on ulec jedynie pogorszeniu. Tak należy np. ocenić rezygnację z rozszerzenia katalogu osób, które mogą być pełnomocnikami procesowymi, na wszystkie osoby fizyczne mające pełną zdolność do czynności prawnych oraz z przymusu adwokacko-radcowskiego w postępowaniu przed sądami okręgowymi oraz apelacyjnymi⁵. Równie krytycznie należy odnieść się do rezygnacji z wielokrotnie postulowanego przeniesienia do sądów administracyjnych kontroli decyzji niektórych regulatorów rynków sprawowanej aktualnie przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów⁶.

Nie przewiduję, by rozwiązania wprowadzone ZmKPCU11 w części zasadniczej obowiązywały dłużej niż kilka lat, ponieważ, wbrew założeniom ustawodawcy znajdującym odzwierciedlenie w treści uzasadnienia, nowelizacja spowoduje najpewniej spowolnienie działalności sądów – z sądami gospodarczymi na czele. Przydatność ZmKPCU11 widzę raczej w tym, że ostatecznie potwierdzi nieprzystawalność niektórych koncepcji teoretycznych do potrzeb praktyki i konieczność wykorzystywania w większym zakresie uwag praktyków procesu cywilnego w procesie stanowienia prawa procesowego, które to uwagi były formułowane na etapie legislacyjnym, ale jak zwykle w bardzo znikomym zakresie zostały wzięte pod uwagę⁷. Być może te kilka lat obowiązywania przepisów, które właśnie weszły w życie, dostarczy doświadczeń, które pozwolą na stworzenie nowego, nowoczesnego Kodeksu postępowania cywilnego – co wydaje się wręcz niezbędne⁸. Z uwagi na ograniczoną ilość miejsca w niniejszym opracowaniu omówione zostaną wyłącznie wybrane wchodzące w życie zmiany.

Zmiany wprowadzone w PostGospU

Na wstępie wymaga podkreślenia, że omawiana ustawa (wskazuje na to również jej tytuł) nie ogranicza się do zmian KPC, co nie było akcentowane w dotychczasowym piśmiennictwie⁹. Pomijając w tym miejscu zmiany drobne, dostosowujące do nowych reguł ustawy związane z regulatorami niektórych rynków oraz dotyczące Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, dla których wspólnym mianownikiem jest prowadzenie postępowań odwoławczych przed Sądem Ochrony Konkurencji i Konsumentów¹⁰, jak również drobną zmianę art. 300 § 2 KK¹¹, praktyczne znaczenie ma art. 2 ZmKPCU11 wprowadzający nowe brzmienie art. 2 PostGospU. Niestety, zmiany te należy ocenić zasadniczo negatywnie. W zna­cznej większości jest to powrót do rozwiązań, które obowiązywały przed 20.3.2007 r., i które zostały zmienione ustawą z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw¹² właśnie dlatego, że w praktyce powodowały wiele trudności.

Generalna idea zmiany PostGospU sprowadza się do przesunięcia części spraw z wydziałów cywilnych do sądów gospodarczych, czyli do wydziałów gospodarczych sądów rejonowych i okręgowych. W uzasadnieniu projektu ZmKPCU11¹³ czytamy, że: „Zmiana ustawy z 24 maja 1989 r. o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych (Dz.U. Nr 33, poz. 175 ze zm.) polega na doprecyzowaniu zawartej w niej definicji sprawy gospodarczej. Najistotniejsze znaczenie ma wyraźne przesądzenie, że sprawa zachowuje gospodarczy charakter i pozostaje w kognicji sądu gospodarczego, choćby którakolwiek ze stron zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. Ponadto, nowelizacja w sposób wyraźny przesądza, że sprawami gospodarczymi są, a wobec tego pozostają w kognicji sądu gospodarczego, sprawy o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu innemu niż orzeczenie sądu gospodarczego lub ugoda zawarta przed takim sądem, obejmujące roszczenia, które, gdyby były rozpoznawane przez sąd, należałyby do właściwości sądów gospodarczych, sprawy o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego opartego na prawomocnym lub podlegającym natychmiastowemu wykonaniu orzeczeniu sądu gospodarczego albo ugodzie zawartej przed tym sądem, jak również innego tytułu wykonawczego obejmującego roszczenie, które, gdyby było rozpoznawane przez sąd, należałoby do właściwości sądów gospodarczych, jak również sprawy o ustalenie, że orzeczenie sądu lub rozstrzygnięcie innego organu państwa obcego wydane w sprawie gospodarczej podlega albo nie podlega uznaniu. W ten sposób usunięte zostają wątpliwości powstające w tym zakresie w praktyce”.

1) Definicja sprawy gospodarczej

Pierwszą zmianę, zgodnie z którą sprawami gospodarczymi są nie tylko sprawy ze stosunków cywilnych pomiędzy przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, ale także sprawy, w których choćby jedna ze stron (przed wszczęciem postępowania) zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej, należy [...]