Abstrakt

Regulacja prawna umożliwiająca przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową wypełniać miała dotychczas istniejącą lukę w prawie polskim. Możliwość przekształcenia przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową wprowadziła do prawa polskiego ustawa z 25.3.2011 r. o ograniczaniu barier administracyjnych dla obywateli i przedsiębiorców¹. Od 1.7.2011 r. przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi i wykonujący we własnym imieniu działalność gospodarczą (art. 551 § 5 KSH) mogą skorzystać z możliwości przekształcenia w spółkę kapitałową. W niniejszym artykule przedstawiono istotę tego przekształcenia, a także prawne oraz organizacyjne jego aspekty. Autorzy zwracają uwagę na prawne konsekwencje przekształcenia, czyli kwestię sukcesji uniwersalnej i jej ograniczeń oraz wyłączeń oraz solidarną odpowiedzialność za zobowiązania przedsiębiorcy przekształcanego i jej ograniczenia. Nowelizacja została zasadniczo oceniona przez nich krytycznie, co uzasadniają m.in. nieprzystosowaniem wprowadzonych zmian do rzeczywistości normatywnej, ekonomicznej i społecznej w Polsce, niską jakością techniczną ustawy, brakiem precyzji co do możliwości ustalenia zakresu przejścia praw i obowiązków z przedsiębiorcy przekształcanego na przekształconego.

Wprowadzenie

Wskazana regulacja rozszerza istniejący katalog dopuszczalnych możliwości tworzenia spółek prawa handlowego. W uzasadnieniu projektu ustawy o ograniczaniu barier administracyjnych² czytamy m.in., że: „Obecnie system prawa polskiego nie przewiduje transformacji przedsiębiorcy – osoby fizycznej w inną formę organizacyjną, przy zachowaniu wszelkich przywilejów, praw i obowiązków, które przysługiwały uprzednio przedsiębiorcy przekształconemu. Rodzi to ogromne trudności, a często po prostu straty przedsiębiorstw, które przenoszą się na straty budżetu. Proponowane rozwiązania mają na celu wypełnienie swoistej systemowej luki prawnej (…)”. Warto wskazać, że przed omawianą nowelizacją osoby fizyczne wykonujące we własnym imieniu działalność gospodarczą, które chciały kontynuować swoją działalność w formie jednoosobowej spółki kapitałowej, nie miały takiej możliwości. Konieczne bowiem było założenie jednoosobowej spółki i wniesienie do tej spółki prowadzonego dotychczas przedsiębiorstwa³.

Instytucja przekształcenia w jednoosobową spółkę prawa handlowego, co istotne, umożliwia przekształcenie bez konieczności likwidacji dotychczas prowadzonego przedsiębiorstwa przedsiębiorcy – osoby fizycznej. Należy jednak zauważyć, że pomimo tego, iż przekształcenie dotyczy osoby fizycznej będącej przedsiębiorcą wykonującym we własnym imieniu działalność gospodarczą (art. 551 § 5 KSH), to ustawa z 2.7.2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej⁴ wspomina jedynie o takim przekształceniu w art. 13a. Zasady i tryb, przekształcenia regulują bowiem przepisy art. 584–584¹³ KSH, dlatego też z uwagi na miejsce jej zamieszczenia omawiana konstrukcja wzbudza kontrowersje. Poza tym, oceniając charakter instytucji przekształcenia przedsiębiorcy w spółkę kapitałową, pojawia się także pytanie o zakres sukcesji praw i obowiązków o charakterze publicznoprawnym oraz wyłączenie sukcesji podatkowej.

Przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową

1) Istota przekształcenia

Przekształcenie przedsiębiorcy będącego osobą fizyczną w spółkę kapitałową należy rozpatrywać w aspekcie podmiotowym oraz przedmiotowym. Zanim jednak to nastąpi, istotne staje się zdefiniowanie przekształcenia. W języku potocznym „przekształcenie” jest definiowane jako zmiana, przeobrażenie, przeistoczenie, modyfikacja. Kodeks spółek handlowych zawiera prawną definicję przekształcenia, wskazuje, że polega ono na przekształceniu przez przedsiębiorcę będącego osobą fizyczną formy prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę kapitałową (spółkę przekształconą). Przekształcenie przedsiębiorcy w spółkę kapitałową jest niczym innym, jak przekształceniem formy dotychczas prowadzonej działalności w jednoosobową spółkę – akcyjną lub z ograniczoną odpowiedzialnością. Istotą przekształcenia, a jednocześnie tą cechą, która wyróżnia ją na tle innych przekształceń uregulowanych w KSH, jest zachowanie wszelkich przywilejów, praw i obowiązków przysługujących przedsiębiorcy będącemu osobą fizyczną.

Przedsiębiorca przekształcany staje się spółką przekształconą z chwilą wpisu spółki do rejestru (dzień przekształcenia). Jednocześnie właściwy organ ewidencyjny z urzędu wykreśla przedsiębiorcę przekształcanego z Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej.

Zwrócić należy uwagę na to, że wyspecyfikowana w art. 584¹–584² KSH sukcesja praw i obowiązków nie ma jednak zastosowania do ulg podatkowych przewidzianych w przepisach prawa podatkowego. Spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki przedsiębiorcy przekształcanego, z wyjątkiem praw i obowiązków podatkowych.

W związku z tym, że od strony podmiotowej przekształcenie dotyczy osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, kluczową (istotną) kwestią jest przejście uprawnień wynikających z aktów publicznoprawnych na spółkę przekształconą. Stanie się bowiem przez spółkę przekształconą podmiotem w szczególności zezwoleń, koncesji oraz ulg, które zostały przyznane przedsiębiorcy przed jego przekształceniem, musi zostać ocenione z punktu widzenia ustawy lub decyzji o udzieleniu zezwolenia, koncesji albo ulgi.

Warto w tym miejscu wskazać, że w [...]