Abstrakt
I. Postępowanie grupowe zostało wprowadzone do polskiego porządku prawnego ustawą z 17.12.2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym1. Zostało ono ukształtowane jako pozakodeksowe sądowe postępowanie cywilne, do którego w zakresie nieuregulowanym stosuje się przepisy KPC2, z wyłączeniem przepisów wyszczególnionych w art. 24 ust. 1 in fine PostGrupU3. Niezależnie od tego zastrzeżenia, PostGrupU przewiduje szereg instytucji specyficznych w zestawieniu z postępowaniem prowadzonym według ogólnych przepisów o procesie. Należy do nich przede wszystkim konstrukcja strony powodowej. Postępowanie grupowe oparte jest na idei reprezentacji, która zakłada, że określona osoba wszczyna i prowadzi postępowanie w interesie większej liczby osób, których interesy są zbieżne. Koncepcję tę realizuje art. 4 ust. 1 PostGrupU, według którego powództwo w postępowaniu grupowym wytacza reprezentant grupy. Reprezentantem może być członek grupy lub – w zakresie swoich uprawnień – rzecznik konsumentów (art. 4 ust. 2 PostGrupU).
Zgodnie z art. 4 ust. 4 PostGrupU, w postępowaniu grupowym obowiązuje przymus adwokacko-radcowski po stronie powoda. Kontrowersje wywołuje jednak kwestia, czy przymus ów aktualny jest również w sytuacji, w której jako powód występuje rzecznik konsumentów. Przeważająca część doktryny udziela twierdzącej odpowiedzi na to pytanie4, choć wyrażone zostało również stanowisko odmienne5. Dodatkowa komplikacja wynika z faktu, że SN w swoim dotychczasowym orzecznictwie wprost lub implicite akceptował dopuszczalność wniesienia skargi kasacyjnej lub skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przez rzecznika konsumentów z pominięciem wymagania działania przez pełnomocnika będącego adwokatem lub radcą prawnym (art. 871 KPC)6. Jednocześnie w uzasadnieniu projektu ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym7 znalazło się wyraźne stwierdzenie, że zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego nie jest obowiązkowe, jeżeli reprezentantem grupy jest powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów.
II. Rozstrzygając powyższe wątpliwości, w uchwale z 13.7.2011 r., III CZP 28/118, SN przychylił się do przeważającego poglądu piśmiennictwa i przesądził, że obowiązkowe zastępstwo przez adwokata lub radcę prawnego wynikające z art. 4 ust. 4 PostGrupU obejmuje również rzecznika konsumentów. Uchwała ta wymaga odnotowania nie tylko dlatego, że stanowi pierwszą wypowiedź SN w odniesieniu do PostGrupU, lecz także z tego powodu, że przy okazji rozważań nad obowiązkowym zastępstwem SN podjął w niej ogólniejszy problem, jakim jest właściwy sposób uzupełniania prawnej regulacji postępowania grupowego przepisami głównej ustawy procesowej przy uwzględnieniu, że art. 24 ust. 1 PostGrupU nakazuje verba legis stosować przepisy KPC w postępowaniu grupowym wprost.
W ocenie SN, analiza przepisów PostGrupU wskazuje, że rzecznik konsumentów pełniący rolę reprezentanta grupy jest w postępowaniu grupowym powodem i dotyczą go wszystkie przepisy regulujące sytuację powoda, do których należy także art. 4 ust. 4 PostGrupU. Przepis ten jest językowo [...]