Abstrakt
W niniejszym artykule analizie poddano zagadnienie kontradyktoryjności postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości wszczętym na wniosek dłużnika. W pierwszej kolejności omówione zostały wymogi formalne wniosku o ogłoszenie upadłości i przesłanki ogłoszenia upadłości oraz ich hierarchizacja. Następnie Autor analizuje kwestię obowiązku wykazania przesłanek ogłoszenia upadłości bądź jedynie ich uprawdopodobnienia, przez wierzyciela będącego wnioskodawcą. W części pierwszej artykułu omówiono także problem realizacji interesu grupowego wierzycieli w postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości oraz, poprzez krytyczne odniesienie do przedstawianych w praktyce przez skarżących tez, zaprezentowano argumenty uzasadniające sporny charakter postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości.
Wprowadzenie
Obecnie obowiązująca ustawa z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze1 expressis verbis wskazuje, że uregulowane nią postępowanie stanowi postępowanie o charakterze procesowym, a zatem spornym. Zwrócono na to uwagę w uzasadnieniu projektu PrUpN2. Regulacja ta wynikała z uznania przez ustawodawcę ściśle rozpoznawczego charakteru tego postępowania, a w szczególności postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, co stanowiło ratio legis generalnego odesłania do stosowania w nim przepisów o procesie. Postępowanie uregulowane w PrUpN składa się, co należy podkreślić, z dwóch etapów. Pierwszy z nich stanowi postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości, którego wyłącznym celem jest ustalenie przez sąd, czy istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości3. Drugi etap stanowi tzw. właściwe postępowanie upadłościowe, wdrażane po przeprowadzonym postępowaniu w przedmiocie ogłoszenia upadłości, zakończonym wydaniem przez sąd postanowienia o ogłoszeniu upadłości4. Czynnością inicjującą każde postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości jest złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, stanowiące czynność procesową o ściśle sformalizowanym charakterze5. Złożenie przedmiotowego wniosku stanowi wyjściową pozytywną przesłankę warunkującą wszczęcie i przeprowadzenie każdego postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a w konsekwencji każdego właściwego postępowania upadłościowego o to bez względu na to, czy będzie ono obejmowało likwidację majątku upadłego, czy też będzie prowadzone w celu zawarcia układu6. Postępowanie to ma bowiem wyłącznie wnioskowy charakter i nie jest dopuszczalne jego wszczęcie z urzędu przez sąd. Jak stanowi bowiem art. 3 PrUpN, postępowanie uregulowane ustawą może być wszczęte tylko na wniosek złożony przez podmioty określone w ustawie. Co do zasady, wniosek o ogłoszenie upadłości, stosownie do art. 20 ust. 1 PrUpN, może złożyć dłużnik oraz każdy z jego wierzycieli, a ponadto podmioty wymienione w art. 20 ust. 2 PrUpN7. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu PrUpN8 założeniem jest, by wniosek ten był składany przede wszystkim przez dłużnika, który najlepiej zna stan swego przedsiębiorstwa. Dla osiągnięcia celu postępowania niezmiernie ważne jest, aby treść wniosku oraz dołączone do niego dokumenty dostarczały sądowi materiał dający podstawę do rozstrzygnięcia o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania upadłościowego. Jednocześnie ustawodawca prowadząc prace nad obecną regulacją uznał, że postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości ze swej istoty ma wykazać, czy istnieją podstawy do ogłoszenia upadłości.
Bez względu na to, czy wniosek o ogłoszenie upadłości jest składany przez dłużnika, czy wierzyciela, to jego wyłącznie dopuszczonym przez ustawodawcę celem jest doprowadzenie do ogłoszenia upadłości dłużnika, czyli do uzyskania przez wnioskodawcę pozytywnego orzeczenia w przedmiocie złożonego przezeń wniosku i wszczętego w ten sposób procesu.
| Z powyższego wynika niedopuszczalność składania wniosków negatywnych. Dotyczy on z oczywistych względów wyłącznie wierzycieli. W ich przypadku jedyną drogą wszczęcia lub przyłączenia się do już wszczętego postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości jest złożenie własnego wniosku o ogłoszenie upadłości. W szczególności wierzyciel nie może przyłączyć się do wszczętego postępowania składając wniosek o oddalenie wniosku, który zainicjował dane postępowania. Natomiast dłużnik, ze względu na art. 26 ust. 1 PrUpN in fine, zawsze będzie stroną postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a zatem jego żądanie oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości, stanowić będzie wyłącznie formę jego merytorycznej obrony w tym postępowaniu. |
Przesłanki ogłoszenia upadłości
Zakończenie postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości wydaniem merytorycznie uzasadnionego postanowienia ogłaszającego upadłość jest możliwe wyłącznie po przeprowadzeniu przez sąd rozpoznający wniosek analizy tzw. przesłanek ogłoszenia upadłości. Dla praktycznej użyteczności niniejszego artykułu wystarczające jest zwrócenie uwagi na podział funkcjonujący zarówno w praktyce sądów upadłościowych, jak i w dotyczące tej materii dorobku doktryny prawa upadłościowego9. Zgodnie z tym podziałem wyróżnia się pozytywne przesłanki ogłoszenia upadłości oraz negatywne przesłanki ogłoszenia upadłości. Pierwsze z nich muszą zostać spełnione, natomiast drugie wyeliminowane, by możliwe było wydanie postanowienia o ogłoszeniu upadłości10. Z uwagi na to, że celem niniejszego opracowania nie jest przedstawienie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi przesłankami, ograniczono się w nim jedynie do wymienienia poszczególnych przesłanek – tak pozytywnych, jak i negatywnych – w takiej kolejności, w jakiej powinny być one każdorazowo badane przez sąd rozpoznający wniosek o ogłoszenie upadłości11. Podkreślić należy, że przedstawiona poniżej kolejność odnośnych przesłanek nie jest przypadkowa i wynika bezpośrednio z ich niewątpliwego zhierarchizowania przez ustawodawcę, które z kolei jest następstwem tego, jaki wpływ na wynik danego postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości, a przede wszystkim na zasadność inicjującego je wniosku, wywiera dana przesłanka, czy to pozytywna, czy negatywna. I tak wśród przesłanek pozytywnych należy wyróżnić: [...]