Abstrakt

Niniejszy artykuł dotyczy problematyki nadzoru inwestorskiego. W pierwszej kolejności przedstawiona została ogólna charakterystyka procesu budowlanego, jego uczestników i rodzajów nadzoru budowlanego. W artykule omówiono zagadnienia dotyczące przede wszystkim: praw i obowiązków inspektora nadzoru inwestorskiego, charakteru prawnego umowy o nadzór inwestorski, odpowiedzialności cywilnoprawnej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania oraz odpowiedzialności inspektora nadzoru inwestorskiego ustawy z 7.7.1994 r. – prawo budowlane¹, zarówno karnej, jak i zawodowej.

Uwagi ogólne o nadzorze budowlanym w procesie budowlanym

Proces budowlany jest kosztownym i złożonym procesem polegającym na przygotowaniu i realizacji inwestycji budowlanej. Składa się on z poszczególnych etapów, tj.: projektowania, realizacji oraz odbioru wybudowanego dzieła lub obiektu. Uczestnikami omawianego procesu są przede wszystkim:

• inwestor – podmiot posiadający tytułu prawny do nieruchomości, na której prowadzone będą prace budowlane oraz odpowiednie środki na realizację inwestycji;
• projektant – osoba odpowiedzialna za wykonanie, zgodnie z obowiązującym polskim prawem, dokumentacji projektowej i technicznej dla inwestycji budowlanej;
• wykonawca (generalny, częściowy lub podwykonawca) – przedsiębiorstwo budowlane;
• przedstawiciel nadzoru budowlanego – osoba, na której spoczywa przede wszystkim obowiązek kontroli nad prawidłowym przebiegiem oraz wykonywaniem robót budowlanych.

Ustawodawca polski wyróżnia trzy rodzaje nadzoru budowlanego: państwowy nadzór budowlany, nadzór autorski oraz nadzór inwestorski.

W pierwszym przypadku – państwowy nadzór budowlany – regulują przede wszystkim art. 80–89 PrBud. Nadzór budowlany nadzoruje oraz kontroluje głównie przestrzeganie przepisów prawa, a zwłaszcza: kontroluje zgodność zagospodarowania terenu z istniejącymi planami oraz wymogami ochrony środowiska, kontroluje warunki bezpieczeństwa ludzi i mienia w procesach budowlanych, zgodność rozwiązań architektoniczno-budowlanych z odpowiednimi przepisami, normami i zasadami wiedzy technicznej, właściwego sprawowania samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie oraz stosowania wyrobów budowlanych (art. 81 ust. 1 PrBud). Organami wykonującymi zadania nadzoru budowlanego są: powiatowy inspektor nadzoru budowlanego, wojewoda przy pomocy wojewódzkiego inspektora nadzoru budowlanego, jako kierownika wojewódzkiego nadzoru budowlanego wchodzącego w skład zespolonej administracji wojewódzkiej i Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (art. 80 ust. 2 PrBud).

Drugi rodzaj nadzoru – nadzór autorski może być ustanowiony przez samego inwestora (art. 18 ust. 3 PrBud), a także taki obowiązek, zgodnie z art. 19 ust. 1 PrBud, może nałożyć na inwestora odpowiedni organ wydający pozwolenie na budowę. Celem nadzoru autorskiego jest kontrolowanie, czy wykonywane roboty budowlane są realizowane zgodnie z projektem, a także rozstrzyganie, czy możliwe jest wprowadzenie rozwiązań innych niż przewidziane w projekcie, jeśli takowe zgłasza kierownik budowy lub inspektor nadzoru inwestorskiego (art. 20 ust. 1 pkt 4 PrBud). Inwestor zawierając z jednostką projektowania umowę o prace projektowe może rozszerzyć jej przedmiot o pełnienie nadzoru autorskiego². Zgodnie z art. 95 pkt 5 PrBud, odmowa pełnienia tej funkcji zagrożona jest odpowiedzialnością zawodową.

Natomiast trzeci rodzaj nadzoru – nadzór inwestorski ustanawia inwestor, jeśli nie posiada odpowiedniej wiedzy, kwalifikacji lub doświadczenia dla zapewnienia prawidłowego przebiegu procesu budowlanego. Możliwe jest również, że w przypadkach uzasadnionych wysokim stopniem skomplikowania obiektu lub robót budowlanych bądź przewidywanym wpływem na środowisko, odpowiedni organ wydając decyzję o pozwoleniu na budowę zobowiąże w niej inwestora do ustanowienia ww. nadzoru inwestorskiego (art. 19 ust. 1 PrBud). Kryteria, jakimi powinien kierować się organ nakładający taki obowiązek określa rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 19.11.2001 r. w sprawie rodzajów obiektów, przy realizacji których wymagane jest ustanowienie inspektora nadzoru inwestorskiego³. Przesłanki te można podzielić na trzy grupy. Pierwsza z nich obejmuje taksatywnie wymienione w § 2 ust. 1 NadzInwR obiekty budowlane takie jak np.: obiekty użyteczności publicznej i zamieszkania zbiorowego o kubaturze 2500 m³ i większej, obiekty wpisane do rejestru zabytków, w zakresie przebudowy, rozbudowy oraz wykonywania rekonstrukcji lub remontów, budynki i budowle: o wysokości nad terenem 15 m i większej, zawierające pomieszczenie zagrożone wybuchem w rozumieniu przepisów przeciwpożarowych, wymagających uwzględnienia ruchów podłoża, w tym spowodowanych wpływem eksploatacji górniczej, z zainstalowaną mocą elektryczną 1000 kW i większą, budowle mostowe wszelkich typów oraz kanały energetyczne. Drugą grupę stanowią przesłanki dotyczące realizacji obiektów budowlanych niewymienionych w wyżej omówionym § 2 ust. 1 NadzInwR, podlegających ocenie oddziaływania na środowisko, określonych w przepisach o zagospodarowaniu przestrzennym oraz o ochronie i kształtowaniu środowiska. Do trzeciej grupy należą wymienione w § 3 NadzInwR obiekty budowlane i ich części, które zawierają ustroje konstrukcyjne (np. powłoki, łupiny, tarcze, łuki i kopuły) oraz elementy konstrukcyjne: o rozpiętości 12 m i większej, wysięgu 3 m i większym lub o wysokości jednej kondygnacji 6 m i większej oraz poddane obciążeniu użytkowemu 5 kN/m² i większemu, obciążeniu zmiennemu ruchomemu, a także zwymiarowane z uwzględnieniem wpływów dynamicznych, termicznych, skurczów materiałowych lub ruchów podpór, a także sprężane na budowie lub na miejscu ich wbudowania w obiekcie budowlanym, a także poddane zabezpieczeniu cięgien sprężających i ich urządzeń kotwiących.

Ze względu na charakter prowadzonych robót budowlanych, odpowiadających różnym specjalnościom techniczno-budowlanym, może być konieczne [...]