Abstrakt

Jedną z instytucji prawa procesowego pojawiającą się stosunkowo często w praktyce procesów dotyczących zaskarżenia uchwał jest interwencja uboczna. Podstawową przesłanką dopuszczalności przystąpienia w charakterze interwenienta ubocznego jest istnienie interesu prawnego w określonym rozstrzygnięciu sprawy. Zdefiniowanie tej przesłanki, jak również szereg praktycznych aspektów związanych z udziałem interwenienta w procesie dotyczącym zaskarżenia uchwał, może wywoływać pewne wątpliwości. Niniejszy artykuł przedstawia najistotniejsze problemy pojawiające się w związku z przystąpieniem wspólnika (akcjonariusza) jako interwenienta ubocznego do sprawy o stwierdzenie nieważności lub uchylenie uchwał zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) (art. 249 i n. oraz art. 422 i n. KSH).

Wprowadzenie

W najogólniejszym ujęciu, interwencja uboczna polega na przystąpieniu przez określony podmiot do jednej ze stron procesu (powoda lub pozwanego) w celu popierania jej stanowiska procesowego, w związku z istnieniem interesu prawnego w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść tej strony. Omawiana instytucja jest regulowana przepisami art. 76–83 KPC.

Wstąpienie wspólnika (akcjonariusza) jako interwenienta ubocznego do postępowania

1. Zgłoszenie interwencji ubocznej

Stosownie do art. 77 KPC, wstąpienie interwenienta ubocznego do sprawy powinno zostać zgłoszone w piśmie zawierającym elementy pisma procesowego określone w art. 126 KPC. Powodem w sprawie o stwierdzenie nieważności bądź uchylenie uchwały zgromadzenia mogą być: zarząd, rada nadzorcza (w przypadku spółki z o.o. także komisja rewizyjna), członkowie tych organów, a także – po spełnieniu określonych dalszych przesłanek – wspólnicy (akcjonariusze) (art. 250 pkt 1–5, art. 422 § 2 pkt 1–4 KSH). Pozwaną jest natomiast zawsze spółka, której zgromadzenie podjęło kwestionowaną uchwałę (art. 249 § 1, art. 252 § 1, art. 422 § 1, art. 425 § 1 KSH). W piśmie formułującym interwencję podmiot¹ przystępujący do sprawy w charakterze interwenienta ubocznego powinien wskazać, do której ze stron sporu przystępuje. Wspólnik (akcjonariusz) może więc wstąpić do postępowania po stronie powoda – jeżeli jest zainteresowany uchyleniem uchwały lub stwierdzeniem jej nieważności. Jeżeli zaś wspólnik zdoła wykazać interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść pozwanej spółki – może przystąpić do postępowania po jej stronie. Niezbędne jest przy tym podanie, na czym polega interes prawny interwenienta w rozstrzygnięciu na rzecz strony, do której przystępuje, czyli z jakich względów określone rozstrzygnięcie sprawy wpłynie na sferę prawną interwenienta.

Podkreślić należy, że interwencja uboczna dopuszczalna jest we wszystkich sprawach mogących być przedmiotem procesu, gdyż w żadnej sytuacji jej dopuszczalność nie została wprost wyłączona². Niedopuszczenie interwenienta do udziału w postępowaniu może zatem wynikać jedynie z oceny, że w konkretnym przypadku istnienie interesu prawnego nie zostało uprawdopodobnione³.

Wstąpienie interwenienta ubocznego do postępowania może zostać dokonane w każdym stanie sprawy, aż do zamknięcia rozprawy w II instancji. Jako moment początkowy zgłoszenia interwencji po stronie powodowej wskazuje się chwilę wniesienia pozwu. Natomiast zgłoszenie interwencji ubocznej po stronie pozwanej należy uznać za dopuszczalne po doręczeniu pozwanemu odpisu pozwu, chyba że już na etapie wcześniejszym pozwany zaangażuje się w spór. Generalnie stwierdza się, że przystąpienie w charakterze interwenienta ubocznego po jednej ze stron jest możliwe od chwili, kiedy strona ta działa w postępowaniu⁴.

W przypadku wydania przez sąd II instancji orzeczenia uchylającego wyrok zapadły w I instancji i odesłaniu sprawy do ponownego rozpoznania, otwiera się możliwość zgłoszenia interwencji w dalszym toku postępowania, aż do kolejnego zamknięcia rozprawy w II instancji⁵. Podobnie, jeśli SN uchyli wyrok i przekaże sprawę do ponownego rozpoznania, możliwe jest zgłoszenie interwencji ubocznej w dalszym toku sprawy⁶.

Wraz z wstąpieniem do sprawy interwenient może dokonać innej czynności procesowej (np. zgłosić wnioski dowodowe, wnieść apelację lub zażalenie), o ile czynność taka dopuszczalna jest na danym etapie sprawy.

2. Opłaty sądowe

Artykuł 3 ust. 2 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych⁷ wymienia w pkt. 6 interwencję uboczną jako pismo podlegające opłacie sądowej. Stosownie do art. 19 ust. 3 pkt 1 KSCU, opłata od interwencji ubocznej wynosi piątą część opłaty. Niezależnie zatem, czy od pozwu należna jest opłata stała, czy stosunkowa, opłata od interwencji ubocznej będzie wynosiła 1/5 tej opłaty, jednak nie mniej niż 30 zł (art. 20 ust. 1 KSCU).

W przypadku powództw dotyczących zaskarżenia uchwał, opłatę stałą w kwocie 2000 zł pobiera się od pozwu w sprawie o uchylenie uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, stwierdzenie nieważności uchwały wspólników lub uchwały walnego zgromadzenia spółki, ustalenie istnienia lub nieistnienia uchwały organu spółki (art. 29 pkt 3–5 KSCU). Opłata od interwencji ubocznej będzie zatem ustalana w odniesieniu do wysokości opłaty od pozwu, na którą wpływa ilość uchwał objętych pozwem (w zależności od ilości uchwał – podstawą wyliczenia piątej części opłaty będzie wielokrotność kwoty 2000 zł). Jeżeli interwencje uboczne w jednym piśmie procesowym zgłasza kilka osób, każda z nich uiszcza wpis od swojej interwencji⁸.

W obowiązującym stanie prawnym brak podstawy do przyjęcia, by w przypadku połączenia czynności procesowej podlegającej opłacie z wniesieniem interwencji ubocznej, opłacie podlegała tylko ta czynność. W przypadku jednoczesnego wniesienia interwencji ubocznej oraz dokonania innej czynności podlegającej opłacie, np. wniesienia apelacji, od obu tych pism należy uiścić stosowne opłaty⁹.

Od zażalenia na postanowienie o oddaleniu opozycji przeciwko wstąpieniu interwenienta ubocznego do sprawy pobiera się piątą część opłaty należnej w sprawie, niezależnie od tego, jaką wartość ma interes prawny interwenienta ubocznego¹⁰. Należy przyjąć, że [...]