Abstrakt

Niniejszy artykuł dotyczy zagadnienia opodatkowania nieodpłatnego świadczenia usług w kontekście nieodpłatnego świadczenia usług prawniczych. Z przedstawionej przez Autora analizy wynika, że zgodnie z obecnie obowiązującymi w prawie polskim unormowaniami, nieodpłatne świadczenie usług nie jest opodatkowane, gdy jest świadczone dla celów działalności przedsiębiorstwa podatnika, a podlega opodatkowaniu, gdy jest świadczone dla innych celów, w tym dobroczynnych i niesłużących swoistej reklamie świadczącego je prawnika. Taka sytuacja wydaje się być niepożądana, stąd wskazanie na potrzebę wyłączenia spod opodatkowania VAT usług prawniczych świadczonych charytatywnie.

Opodatkowanie nieodpłatnego świadczenia usług w prawie wspólnotowym

Rozwiązania w zakresie opodatkowania bądź nieopodatkowania nieodpłatnego świadczenia usług, w tym prawniczych, podatkiem od towarów i usług (VAT) są następstwem rozwiązań przyjętych w aktach prawnych prawa wspólnotowego (dyrektywach), a następnie implementowanych do polskiego prawa podatkowego. Dlatego w pierwszej kolejności warto przyjrzeć się bliżej przepisom wspólnotowym.

Istotą zasady powszechności opodatkowania VAT jest objęcie wszystkich towarów oraz usług tym podatkiem. Jednak, zarówno twórcy Szóstej dyrektywy Rady z 17.5.1977 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich dotyczących podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku¹ zdecydowali się na opodatkowanie przede wszystkim dostaw towarów oraz świadczenia usług za wynagrodzeniem, czyli mających charakter odpłatny (art. 2). Wyjątkowo zdecydowano się na opodatkowanie również nieodpłatnych dostaw towarów oraz nieodpłatnego świadczenia usług.

Zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt b) dyrektywy 2006/112/WE Rady z 29.11.2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej², zastępującej wspomnianą Szóstą dyrektywę, „za odpłatne świadczenie usług uznaje się (…) nieodpłatne świadczenie usług przez podatnika na prywatny użytek jego lub jego pracowników, lub bardziej ogólnie, do celów innych niż działalność jego przedsiębiorstwa”. A zatem, podatnik świadczący usługę bez wynagrodzenia dla celu innego niż działalność przedsiębiorstwa, musi rozpoznać VAT. By móc określić przypadki, w których nieodpłatne świadczenie usług podlega lub nie podlega opodatkowaniu, istotne jest określenie, czym w istocie jest cel działalności przedsiębiorstwa. W rozumieniu dyrektywy 2006/112 pojęcie przedsiębiorstwa nie należy utożsamiać z pojęciem przedsiębiorstwa zawartego w art. 55¹ KC, gdzie występuje ono w sensie przedmiotowym jako zorganizowany zespół składników. Przedsiębiorstwo należy rozumieć w znaczeniu funkcjonalnym jako aktywność, zajęcie. Przemawia za tym [...]