Abstrakt

Ważną społecznie oraz istotną dla nauki i sztuki problematykę spraw związanych z nadawaniem stopni doktora i doktora habilitowanego oraz tytułu profesora reguluje ustawa z 14.3.2003 r. o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki¹, a uchwały właściwych jednostek o nadaniu stopni naukowych podlegają zatwierdzeniu, stosownie do art. 15 ust. 2 i art. 19 ust. 2 StTytNaukU, przez Centralną Komisję do Spraw Stopni i Tytułów², która podejmuje także uchwały o przedstawieniu albo odmowie przedstawienia kandydata do tytułu profesora (art. 28 ust. 2 StTytNaukU). Centralna Komisja posiada na gruncie KPA status ministra w zakresie wydawanej przez siebie decyzji. Należy jednak wskazać, że w związku z zakresem działania tego organu pojawia się kilka problematycznych kwestii. Centralna Komisja faktycznie kumuluje uprawnienia organu I instancji, organu II instancji (na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy) oraz organu dokonującego kontroli nadzwyczajnej wcześniejszych swych decyzji. Z kolei w postępowaniu w sprawach o nadanie stopni naukowych oraz tytułu naukowego pojawia się problem braku jawności tego postępowania oraz możliwości udziału w nim osoby bezpośrednio zainteresowanej. W postępowaniu tym odpowiednie zastosowanie mają przepisy KPA, a zatem powinna być zagwarantowana zasada czynnego udziału w nim strony, tymczasem – także w orzecznictwie – przyjmuje się pogląd, zgodnie z którym osoba, której dotyczy uchwała CK, nie korzysta z praw strony. Taka interpretacja w świetle przedstawionej w niniejszym artykule analizy wydaje się nieuprawniona. Żaden przepis prawa nie zacieśnia kwestii wyłączenia podmiotów uczestniczących w postępowaniu gabinetowym przed CK (art. 24 i n. KPA w zw. z art. 29 StTytNaukU), a na odmowę wyłączenia organu procesowego przysługuje zażalenie. Wskazane powyżej problemy powodują naruszenie prawnomiędzynarodowych i konstytucyjnych gwarancji prawa jednostki do rozpatrzenia jej sprawy w bezstronnym i rzetelnym postępowaniu, co wymaga podjęcia inicjatywy legislacyjnej w tym zakresie.

Wprowadzenie

Centralna Komisja działa przy Prezesie Rady Mi­nistrów i w zakresie wydawanych przez siebie decyzji pełni funkcję centralnego organu administracji rządowej (art. 33 ust. 1 StTytNaukU). „W konsekwencji oznacza to – co podkreśla NSA – że do Centralnej Komisji nie będzie możliwe zastosowanie przesłanki wyłączenia pracownika z art. 24 § 1 pkt 5 w zw. z art. 27 § 1 zd. 1 KPA, ponieważ Komisja należy do organów administracji, posiadających na gruncie KPA status ministra i choć ma charakter kolegialny, to podejmuje swoje rozstrzygnięcia w postępowaniu administracyjnym działając in pleno”³. Takiego stanowiska jednak nie można zaakceptować. Trzeba bowiem zauważyć, że żaden przepis prawa nie zacieśnia kwestii wyłączenia podmiotów uczestniczących w postępowaniu gabinetowym przed CK (art. 24 i n. KPA w zw. z art. 29 StTytNaukU), a na odmowę wyłączenia organu procesowego przysługuje zażalenie (np. w postępowaniu cywilnym – art. 394 § 1 pkt 10 KPC, w postępowaniu karnym „jeżeli ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody, powołuje się innego biegłego – art. 196 KPK, w postępowaniu administracyjnym art. 141 w zw. z art. 24 i n. KPA) i podkreśla to także mający pierwszeństwo przepis art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, sporządzonej w Rzymie 4.11.1950 r.⁴ oraz art. 47 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z 14.12.2007 r.⁵, z których wprost wynika „prawo do skutecznego środka prawnego i dostępu do bezstronnego sądu”. Także TS podkreśla, że zasada, zgodnie z którą każdy ma prawo do rzetelnego postępowania przed bezstronnymi organami procesowymi, jest podstawową zasadą prawa wspólnotowego⁶, a z kolei ETPCz wskazał, że w odniesieniu do bezstronności organu procesowego: „Nawet pozory mogą mieć znaczenie. Tym, o co tu chodzi, jest zaufanie, jakie w demokratycznym społeczeństwie muszą wzbudzać organy procesowe w odczuciu opinii publicznej, a nade wszystko – w odczuciu strony i innego zainteresowanego podmiotu. Co za tym idzie, każdy działający w imieniu tego organu procesowego, w stosunku do którego zachodzi prawowity powód, by obawiać się braku bezstronności, musi wycofać się ze sprawy”⁷. Przynależność Polski do Unii Europejskiej sprawia, że krajowy system konstytucyjnych wolności i praw „wzmocniony” został obligatoryjną prowspólnotową wykładnią prawa krajowego oraz standardami ponadpaństwowej władzy sądowniczej, jak ETPCz czy TS⁸.

Organ procesowy powinien traktować przedmiot sprawy bezstronnie i niezależnie od posiadanego przekonania⁹ i jeżeli biegły/recenzent nie jest w stanie temu sprostać, powinien sam wyłączyć się ze sprawy. Wyłączenie, jak podkreśla TK, powoduje bowiem każda okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać wątpliwości co do bezstronności¹⁰.

Organy administracji

Definiując pojęcie organu administracyjnego, zwykle wskazuje się, że jeżeli administracją jest ta część działalności państwowej, która pozostaje po wyłączeniu działalności ustawodawczej i sądowniczej, to organem administracji będzie ten organ, który nie uchwala ustaw ani nie wykonuje wymiaru sprawiedliwości¹¹. W ujęciu funkcjonalnym organem administracji publicznej jest każdy podmiot, któremu ustawa przyznała kompetencje z zakresu prawa administracyjnego¹². Charakterystyczną cechą administracji jest hierarchiczne podporządkowanie organów wchodzących w jej skład. Organami administracji rządowej są naczelne, centralne i terenowe organy, które z kolei dzielą się na organy administracji ogólnej i administracji specjalnej zespolonej i niezespolonej¹³.

Naczelnymi organami administracji są: Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie, a także inne organy, jak Komitet Integracji Europejskiej. Przewodniczący tych komitetów wchodzą w skład Rady Ministrów.

Centralne organy administracji rządowej są tworzone w ramach oznaczonego działu administracji na podstawie ustaw i wyjątkowo na podstawie rozporządzeń Rady Ministrów. Konstytucja nie reguluje pozycji prawnej tych podmiotów. Podstawowym kryterium odróżniającym cen­- tralne organy administracji od organów naczelnych jest to, że kierownicy (szefowie) tych organów nie wchodzą w skład Rady Ministrów, pomimo że ich zakres zadań i kompetencji rozciąga się na terytorium całego państwa.

Ustawa z 4.9.1997 r. o działach administracji rządowej¹⁴ określająca zakres działów administracji rządowej oraz właściwości ministra kierującego danym działem wskazuje na funkcjonujące w zakresie poszczególnych działów centralne organy administracji rządowej. Nadzór nad nimi przyznaje poszczególnym ministrom. Organy centralne administracji rządowej noszą różne nazwy, czasem są to nazwy sugerujące ich kolegialny skład, ale z zasady są organami jednoosobowymi. Jeżeli w ustawach nazywane są „urzędem” (np. Wyższy Urząd Górniczy), to najczęściej chodzi o organ jednoosobowy. Gdy zaś noszą nazwę komitetu lub komisji, są organami kolegialnymi, w których funkcje reprezentacji na zewnątrz wykonuje ich przewodniczący¹⁵.

Ponadto [...]