Abstrakt

Zagadnienie istnienia orzeczenia sądu lub innego organu państwowego, jako warunek bytu przestępstwa egzekucyjnego niezaspokojenia wierzyciela, o którym mowa w art. 300 § 2 Kodeksu karnego¹, od lat wywołuje spór teoretyków prawa – spór, który do dziś nie został rozstrzygnięty. Pomimo występujących w piśmiennictwie kontrowersji przedstawiony problem prawny, co ciekawe, tak w przeszłości, jak i po wejściu w życie obowiązującego KK, nigdy nie stał się przedmiotem pogłębionej analizy Sądu Najwyższego. Niniejszy artykuł stanowi próbę wyprowadzenia syntetycznych wniosków dotyczących wykładni art. 300 § 2 KK w powyższym zakresie, co z kolei, być może, otworzy na nowo dyskusję na temat stosowania (przestrzegania) art. 300 § 2 KK.

Poglądy doktryny

Spór o przesłanki bytu przestępstwa egzekucyjnego niezaspokojenia wierzyciela, w aspekcie nieistniejącego orzeczenia organu państwowego, już na gruncie Kodeksu karnego z 1969 r.², był powodem wypracowania w piśmiennictwie dwóch różnych poglądów rozumienia treści przepisu art. 258 KK69 (obecnego art. 300 § 2 KK)³.

Z jednej strony zaprezentowany został pogląd, że z dalszego kontekstu językowego normy z art. 258 KK69 – sformułowania: mienie zagrożone zajęciem – wynika, że dla bytu omawianego przestępstwa nie jest wymagane, aby w czasie przestępnego działania, opisanego w tym przepisie istniało już orzeczenie, którego wykonanie sprawca chce udaremnić. Zwolennicy przedstawionej wykładni kluczowy (i zdaje się jedyny) argument za postawioną tezą oparli na stronie podmiotowej działania sprawcy, a mianowicie na przyjęciu, że dla bytu przestępstwa egzekucyjnego niezaspokojenia wierzyciela wystarczy, aby mienie dłużnika (chociażby przed wszczęciem egzekucji) było zagrożone zajęciem, a więc już wtedy, gdy wierzyciel złoży pozew lub niedwuznacznie wyrazi zamiar wytoczenia powództwa⁴.

Zwolennicy przeciwnego poglądu przyjęli, że dla bytu przestępstwa z art. 258 KK konieczne jest, aby w chwili podejmowania przez sprawcę działań wymienionych w tym przepisie istniało orzeczenie sądu lub innego organu państwowego, którego wykonanie, zgodnie z zamiarem sprawcy, ma być udaremnione⁵. Argumenty podnoszone za postawioną tezą oparte zostały na wykładni językowej sformułowania: (udaremnia) wykonanie orzeczenia. Z treści tego wyrażenia wywiedziono, że w art. 258 KK69 nie chodzi o udaremnienie wydania orzeczenia, ale o udaremnienie jego wykonania.

Żaden z wyżej zaprezentowanych poglądów nie został uznany za dominujący w okresie transformacji ustrojowej, ani też w czasie obowiązywania ustawy o ochronie obrotu gospodarczego i zmianie niektórych przepisów prawa karnego⁶ (vide art. 6 § 2 OchrObrGospU). Z kolei publikacje dotyczące stosowania art. 300 § 2 KK, moim zdaniem, najczęściej ograniczały się do powtórzenia powołanych już pod rządami obowiązywania art. 258 KK69 argumentów za wyżej przedstawionym stanowiskiem pierwszym⁷ albo drugim⁸.

Stanowisko judykatury

Przedstawione wyżej zagadnienie, na tle obowiązywania art. 300 § 2 KK, nie zostało do tej pory poddane gruntownej wykładni przez SN. Należy także zauważyć, że pod rządami KK69 postawiony problem został zepchnięty na margines zainteresowania judykatury.

Jako jeden z nielicznych przykładów prób podjęcia powyższego tematu można wymienić [...]