Abstrakt

Z dniem 11.4.2011 r. weszła w życie ustawa o zmianie ustawy – kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi¹ modyfikująca, w sposób gruntowny, regulacje dotyczące ogólnego postępowania administracyjnego² oraz rozszerzająca zakres kognicji sądów administracyjnych poprzez wprowadzenie skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ administracji publicznej. Generalną krytykę projektu tych zmian (w odniesieniu do przepisów postępowania administracyjnego) – w aspekcie samej idei ich wprowadzenia oraz proponowanego kształtu tych zmian – autor przeprowadził jeszcze na etapie prac legislacyjnych nad ZmKPAPrPSAU³. Obecnie jednak, ponieważ wskutek uchwalenia ustawy nowelizującej rzeczone zmiany właśnie stały się (pomimo zgłaszanych zastrzeżeń, które pozostają aktualne) obowiązującym prawem, zachodzi konieczność bliższego przyjrzenia się zmodyfikowanym przepisom KPA oraz ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi⁴ w aspekcie problematyki intertemporalnej oraz potencjalnych trudności praktycznych, jakie mogą pojawiać się na tym tle w związku z koniecznością stosowania znowelizowanych przepisów już na gruncie konkretnych postępowań, w szczególności wszczętych przed 11.4.2011 r. i pozostających w toku po wejściu w życie ZmKPAPr­PSAU.

Wprowadzenie

Zmiany wprowadzone za pośrednictwem ZmKPA­Pr­PSAU dotyczą następujących przepisów KPA: art. 7, 8, art. 16 § 1, art. 24 § 1 pkt 5, art. 27 § 3, art. 35 § 4, art. 36 § 1, art. 37 § 1, art. 40, art. 55 § 1, art. 61 (dodania art. 61a uzupełniającego regulację art. 61, art. 65 § 1, art. 66 § 1 i 2, art. 73, art. 74 § 2, art. 89 § 1, art. 101, art. 105 § 1, art. 111, 126, 138, 149, 154, 155, art. 157 § 3, art. 229 pkt 2, art. 235, art. 238 § 2, art. 239 oraz 259, a więc obejmują w sumie nowelizację trzydziestu, w części najistotniejszych, przepisów tego kodeksu.

Zakres zmian w obrębie postępowania administracyjnego – pod względem merytorycznym – wydaje się najobszerniejszy, a zarazem najdalej idący od czasu wejścia w życie ustawy z 31.1.1980 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania administracyjnego⁵, czyli od 1.9.1980 r. Późniejsze nowelizacje, w szczególności związane z odrodzeniem się samorządu terytorialnego⁶ oraz z kolejnymi reformami ustrojowymi państwa⁷, ale także związane z wyłączeniem spod zakresu obowiązywania KPA postępowania podatkowego⁸, aczkolwiek również obszerne, to jednak, co do zasady, nie ingerowały w treść większości instytucji procesowych postępowania administracyjnego w stopniu porównywalnym z ZmKPAPrPSAU⁹.

Do tego dochodzi jedenaście zmian wprowadzonych w PrPSA – dotyczących art. 3 § 2 pkt 8, art. 32, 51, 54, 57, art. 87 § 3, art. 149, 153, art. 154 § 1, art. 200 i art. 239 pkt 1 PrPSA – związanych z rozszerzeniem zakresu kognicji sądów administracyjnych o instytucję skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ administracji publicznej w przypadkach określonych w art. 3 § 2 pkt 1–4a PrPSA¹⁰. Również te zmiany należy ocenić jako istotne, a przy tym niezwykle doniosłe praktycznie, bowiem dotykają one materii ze wszech miar aktualnej i – co należy z przykrością stwierdzić – niestety dosyć powszechnej w bieżącej działalności organów administracji publicznej.

Wobec zakresu oraz wagi wprowadzonych zmian należy – jako że mamy do czynienia z nowelizacją przepisów proceduralnych, a zatem regulujących sytuacje prawne o charakterze ciągłym – rozważyć kwestie intertemporalne i uzyskać odpowiedź na pytanie o czasowy zasięg obowiązywania przepisów ZmKPAPrPSAU. Analiza ta wydaje się przy tym o tyle w pełni uzasadniona, że ZmKPAPrPSAU zawiera wyłącznie jeden przepis dotyczący tych zagadnień, tj. art. 3 stanowiący, iż w sprawach, w których do dnia wejścia w życie ZmKPAPrPSAU została wydana decyzja, a zgodnie z przepisami KPA, w brzmieniu nadanym ZmKPAPrPSAU, powinno być wydane postanowienie, właściwą formą załatwienia sprawy jest decyzja. W pozostałym zakresie kwestie intertemporalne muszą być rozpatrywane wyłącznie przez pryzmat art. 4 ZmKPAPrPSAU, wedle którego ustawa ta weszła w życie po upływie 3 miesięcy od dnia jej ogłoszenia, czyli z dniem 11.4.2011 r.

Bezpośrednie działanie (natychmiastowy skutek) ZmKPAPrPSAU

W świetle treści ZmKPAPrPSAU, mając na uwadze możliwe do przyjęcia na gruncie prawa procesowego reguły intertemporalne¹¹, należy uznać, że:

a) przepisów KPA i PrPSA w brzmieniu nadanym ZmKPAPrPSAU nie stosuje się do postępowań zakończonych przed 11.4.2011 r., jak również do czynności procesowych podjętych przed tą datą w postępowaniach, które w tym dniu pozostawały w toku; należy przy tym dodać, że ocena zdarzeń procesowych zaszłych przed dniem wejścia w życie ZmKPAPrPSAU dokonywana po tej dacie w postępowaniu sądowoadministracyjnym, bądź w trybach nadzwyczajnych postępowania administracyjnego, musi się odnosić do treści przepisów KPA lub PrPSA w brzmieniu sprzed 11.4.2011 r.;

b) przepisy KPA i PrPSA w brzmieniu nadanym ZmKPAPrPSAU stosuje się do [...]