Abstrakt

Zapewnienie efektywnej ochrony pracy i systemu jej realizacji jest jednym z podstawowych zadań państwa w zakresie zapobiegania zagrożeniom związanym z naruszaniem praw pracowniczych wynikających ze stosunku pracy, jak również z ubezpieczenia społecznego. Konsekwencją tych zagrożeń jest coraz częstsze łamanie praw pracowniczych w postaci np. niewypłacania lub nieterminowego wypłacania wynagrodzeń pracowników, nieprzestrzegania przepisów i zasad bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, nieprzestrzeganie przepisów o czasie pracy i urlopach. Ponadto, wśród często występujących typów czynów zabronionych, wskazuje się nierówne traktowanie pracowników, mobbing, aż po odmowę przywrócenia do pracy. W niniejszym artykule przedstawiono przedmiot ochrony, podmiot czynu zabronionego i znamiona przestępstw z art. 218 KK oraz zagrożenie karą i środkami karnymi dla sprawców tych przestępstw.

Wprowadzenie

W ostatnich latach w wyniku zainteresowania problemem przez środki masowego przekazu ujawniony został przed społeczeństwem stan powszechnego łamania praw pracowniczych. Pracowników często zmusza się do codziennej pracy w godzinach nadliczbowych, za którą nie wypłaca się wynagrodzeń. Równolegle z tym stworzony jest unikalny system zacierania dowodów, który ma uniemożliwić pracownikom dochodzenie roszczeń. Fałszuje się także niekiedy ewidencję czasu pracy i urlopów, a pracowników zmusza do potwierdzania fałszywych danych. Niejednokrotnie także dochodzi do nieprzestrzegania przepisów i zasad bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

Skala tego zjawiska stała się tak znaczna, że doprowadziła do rozszerzenia na podstawie art. 98 pkt 2 ustawy z 13.4.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy¹ katalogu przestępstw przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową o art. 218 § 3 KK, penalizujący w swej treści niewykonanie orzeczenia sądu pracy nakazującego wypłatę wynagrodzenia lub innego świadczenia ze stosunku pracy.

Niepokojące jest zjawisko niewykonywania przez pracodawców orzeczeń sądów, ponieważ godzi to nie tylko w prawa pracowników, ale też w pewność orzeczeń sądowych oraz powagę trzeciej władzy.

kodeks karny obowiązujący od 1.9.1998 r. wprowadził rozdział XXVIII – „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową” – składający się z czterech artykułów: 218, 219, 220 i 221. Karnoprawna ochrona praw pracownika jest zatem zjawiskiem stosunkowo nowym, dlatego tak ważne jest zainteresowanie tą tematyką osób zajmujących się w swej praktyce prawem karnym, jak również prawem pracy w celu zapewnienia lepszej ochrony praw osób wykonujących pracę zarobkową w systemie wolnorynkowym^{2, którą w myśl Konstytucji RP stanowią sądy i trybunały.}

Przedmiot ochrony

Otwierającym rozdział XXVIII KK „Przestępstwa przeciwko prawom osób wykonujących pracę zarobkową” jest art. 218 KK, zgodnie z którym:

„§ 1. Kto wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub upor­czywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.

§ 2. Osoba określona w § 1, odmawiająca ponownego przyjęcia do pracy, o której przywróceniu orzekł właściwy organ, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

§ 3. Osoba określona § 1, która będąc zobowiązana orzeczeniem sądu do wypłaty wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia ze stosunku pracy, obowiązku tego nie wykonuje

– podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3”.

Przestępstwo określone w art. 218 KK stanowi podstawowy typ naruszenia praw pracowniczych wynikających ze stosunku pracy lub z ubezpieczenia społecznego. Prawa te podlegają ochronie prawnokarnej, bez względu na ich treść czy charakter. Dla realizacji znamion przestępstwa z art. 218 KK nie jest konieczne, by naruszenie praw pracowniczych doprowadziło po stronie pracownika do szkody o charakterze majątkowym lub niemajątkowym. Różna waga naruszonych interesów pracowniczych może natomiast znaleźć odzwierciedlenie w ocenie stopnia społecznej szkodliwości konkretnych zachowań realizujących znamiona art. 218 KK³.

Prawa wynikające ze stosunku pracy obejmują te prawa pracownika, których źródłem jest stosunek pracy. Przez stosunek pracy rozumie się stosunek prawny zachodzący pomiędzy dwoma podmiotami, z których jeden jest pracownikiem, a drugi pracodawcą. Definicję stosunku pracy zawiera art. 22 § 1 KP.

Ze względu na tytuł omawianego rozdziału KK należy przyjąć, że ochrona ta odnosi się do [...]