Abstrakt
Ważnym uczestnikiem postępowania wymagającego udziału społeczeństwa są organizacje ekologiczne. Ilość tego rodzaju organizacji, jak i aktywność w ramach postępowań wymagających udziału społeczeństwa, jest zauważalna, często nawet kluczowa1. Ta aktywność jest reglamentowana prawnie, przy czym polskie uregulowania w tym zakresie mają w swoim zamierzeniu stanowić implementację relewantnego prawa wspólnotowego. W niniejszym artykule przedstawiono zarzuty sformułowane przez Komisję Europejską, stan prawny obowiązujący w momencie ich formułowania, a następnie regulację prawną dotyczącą uprawnień organizacji ekologicznych w postępowaniach wymagających udziału społeczeństwa przyjętą przez polski parlament pod wpływem tych zarzutów. W artykule pominięto analizę zagadnienia samych postępowań wymagających udziału społeczeństwa2.
Wprowadzenie
Nierzadko organizacje ekologiczne podejmują ciężar prowadzenia postępowań nawet wbrew opinii społeczności lokalnych3.
| Obrazując skalę wielkości uczestnictwa organizacji ekologicznych w postępowaniach wymagających udziału społeczeństwa, tytułem przykładu należy wskazać, że przed WSA w Warszawie w latach 2003–2009 uczestniczyło w postępowaniach 55 organizacji. Niektóre z nich na bieżąco monitorują postępowania, które w ich ocenie wymagają uczestnictwa „czynnika społecznego”, czego wynikiem jest to, że poszczególne organizacje ekologiczne wielokrotnie podejmowały działania proceduralne. Jako ilustrację tej konstatacji można wskazać, że stowarzyszenie Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków wniosło do WSA w Warszawie w 2008 r. 26 skarg na decyzje. Stowarzyszenie Kulturalno-Ekologiczne skierowało w tym samym czasie 27 skarg. Jednym z najbardziej aktywnych jest Stowarzyszenie Ekologiczne „Światowid”, które wniosło w tym samym roku 52 skargi4. |
Jeżeli chodzi o prawne regulacje dotyczące udziału organizacji ekologicznych w postępowaniach wymagających udziału społeczeństwa głównie należy odwołać się do dyrektywy Rady z 27.6.1985 r. w sprawie oceny skutków wywieranych przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko naturalne 85/337/EWG5. Dyrektywa 85/337 została istotnie znowelizowana przez dyrektywę 2003/35/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 26.5.2003 r. przewidującą udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającą w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy 85/337/EWG i 96/61/WE6. Dyrektywa 2003/35 w intencji prawodawcy europejskiego ma zapewnić zgodność nowelizowanych dyrektyw z postanowieniami Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska, podpisanej 25.6.1998 r. w Aarhus7.
Pod wpływem Konwencji z Aarhus, za pośrednictwem dyrektywy 2003/35 w dyrektywie 85/337 zostały dodane, mające istotne znacznie dla poruszanej przez mnie obecnie problematyki:
1) w art. 1 ust. 2 definicje: „społeczności” oraz „zainteresowanej społeczności”;
2) w art. 6 ust. 4 wymóg zagwarantowania skutecznego i na jak najwcześniejszym etapie udziału zainteresowanej społeczności w postępowaniu zmierzającym do wydania zezwolenia na inwestycję;
3) oraz w art. 10a wymóg zagwarantowania zainteresowanej społeczności procedury odwoławczej przed sądem.
Nieprawidłowości w implementowaniu tych przepisów do prawa polskiego zostały podniesione przez Komisję Europejską w ramach procedury naruszeniowej (ang. infringement procedure). Zostały one uszczegółowione w liście skierowanym do Ministra Spraw Zagranicznych z 28.6.2006 r.8.
Zarzuty, które zostały postawione Polsce przez Komisję Europejską można przedstawić w następujących przedstawionych poniżej trzech grupach.
Zarzut nieprawidłowej implementacji art. 6 ust. 4 w zw. z art. 1 ust. 2 dyrektywy 85/337
Artykuł 6 ust. 4 dyrektywy 85/337 wymaga, aby zainteresowana społeczność w sposób skuteczny i na jak najwcześniejszym etapie miała możliwość brania udziału w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska, a odnoszących się do zezwoleń na realizację przedsięwzięć.
Na mocy nowelizacji dyrektywy 85/337 przez dyrektywę 2003/35 zostały dodane następujące definicje: „Społeczeństwo oznacza jedną lub więcej osób fizycznych lub prawnych oraz, zgodnie z krajowym ustawodawstwem lub praktyką, ich stowarzyszenia, organizacje lub grupy”. Z kolei „zainteresowana społeczność oznacza społeczeństwo, które jest lub może być dotknięte skutkami lub ma interes w procedurach podejmowania decyzji dotyczących środowiska wymienionych w art. 2 ust. 2; do celów niniejszej definicji organizacje ekologiczne działające na rzecz ochrony środowiska i spełniające wymagania przewidziane w prawie krajowym uważa się za mające interes w tym zakresie”.
Wprowadzenie nowych definicji zostało szczegółowo uzasadnione w motywach wskazanych w preambule do dyrektywy 2003/35. Motywy te odwołują się w szczególności do Konwencji z Aarhus. Prawo wspólnotowe powinno być właściwie dostosowane do tej Konwencji w związku z jej ratyfikacją przez Wspólnotę.
Wśród celów Konwencji z Aarhus znajduje się [...]