Abstrakt
Do Sejmu VI kadencji skierowany został rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym1, w którym zaproponowano zmiany licznych przepisów tego prawa, obejmujące – według Uzasadnienia projektu2 – obok „głębszych zmian merytorycznych podyktowanych potrzebami praktyki (…) także dostosowanie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego do treści innych ustaw, które weszły w życie, zostały uchylone albo uległy zmianom po jego uchwaleniu (np. prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, kodeks cywilny, kodeks rodzinny i opiekuńczy)”. W toku konsultacji społecznych zgłoszono nowe propozycje co do wielu rozwiązań, które w części zostały uwzględnione. W rezultacie, uchwalona w dniu 6.3.2009 r. ustawa o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym3, która weszła w życie z dniem 2.5.2009 r., przyniosła szereg zmian o różnej doniosłości jurydycznej. W niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione zmiany dotyczące wyłącznie kwestii o istotnym znaczeniu merytorycznym, ramy artykułu bowiem nie pozwalają na omówienie wszystkich dokonanych zmian, z których znaczna część ma zresztą tylko charakter stylistyczny.
Zgłoszenie, rozpoznanie i ustalenie wierzytelności oraz praw osobistych i roszczeń
| W orzeczeniu z 28.10.1937 r.4 SN stwierdził m.in., że: „szczególne przepisy Prawa upadłościowego5 przewidują odrębny tryb zaspokojenia wierzytelności z funduszów masy i w zasadzie nie przewidują możności ich zaspokojenia w trybie ogólnym postępowania sądowego. Z tego względu w zasadzie, jako nieprzewidziane w PrUp, nie jest dopuszczalne poszukiwanie w toku postępowania sądowego wierzytelności przeciwko syndykowi”6. |
Zgłoszenie sędziemu-komisarzowi wierzytelności osobistej (tj. niezabezpieczonej rzeczowo) oraz wierzytelności osobistej zabezpieczonej rzeczowo było ostatnio, a obecnie jest – zasadniczo – jedyną drogą dochodzenia jej podczas postępowania upadłościowego obejmującego likwidację. Niezgłoszenie wierzytelności nie powoduje wygaśnięcia zobowiązania, pozbawia jedynie możliwości zaspokojenia z masy upadłości. Przy upadłości osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych zaspokojenie jednak staje się w zasadzie niemożliwe, gdyż po ukończeniu postępowania upadłościowego tracą one z reguły swój byt.
Wierzytelność może zgłosić każdy wierzyciel upadłego dłużnika bez względu na to, czy jest obywatelem polskim, czy cudzoziemcem, gdzie ma siedzibę lub miejsce zamieszkania i z jakiej podstawy prawnej wypływa odpowiedzialność dłużnika (czy więc odpowiedzialność ta ma charakter cywilnoprawny i wynika z ustawy, z umowy lub z czynu niedozwolonego, czy też jej podstawę stanowią przepisy z dziedziny prawa administracyjnego). Zawsze jednak wierzytelność ta musi mieć następujące cechy:
1) musi mieć wartość majątkową,
2) musi podlegać zaspokojeniu z majątku objętego masą upadłości,
3) musi istnieć w chwili ogłoszenia upadłości albo co najmniej musi istnieć w tej chwili stosunek prawny, z którego wierzytelność powstaje (np. przy wierzytelności warunkowej, o czym niżej).
Nie ulegają zatem zgłoszeniu do masy:
1) rzeczy i prawa podlegające wyłączeniu z masy upadłości na podstawie przepisów art. 70–74 PrUpN;
2) wierzytelności przysługujące nie do upadłego, lecz do masy upadłości jako takiej (np. wierzytelności wynikające z umów wzajemnych objętych do wykonania przez syndyka lub zarządcę, wynikające z innych czynności prawnych syndyka lub zarządcy albo z ich działania lub zaniechania stanowiącego podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej, z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia masy itd.);
3) przyszłe wierzytelności współdłużników lub poręczycieli upadłego, którzy prawdopodobnie będą musieli uiścić dług upadłego i wskutek tego nabędą do niego wierzytelność;
4) wierzytelności przysługujące do upadłego, dotyczące jednak jego majątku nieobjętego masą upadłości oraz dotyczące jego stosunków osobistych, bez względu na czas powstania tych wierzytelności;
5) wierzytelności alimentacyjne obejmujące alimenty za czas po ogłoszeniu upadłości.
Za wierzycieli nie można uważać wspólników spółki jawnej, partnerskiej, komandytowej, komandytowo-akcyjnej i spółki z o.o. oraz akcjonariuszy spółki akcyjnej, żądających wypłaty – odpowiednio – wkładu, udziału, akcji oraz udziału w zysku (dywidendy), ponieważ zaspokojenie tych osób możliwe jest dopiero po pokryciu wszystkich długów spółki7.
Co się tyczy spółki akcyjnej (mutatis mutandis dotyczy to także spółki z o.o.), prawa majątkowe z akcji nie mogą być utożsamiane z prawem do majątku spółki akcyjnej, spółka ta bowiem, jako osoba prawna, jest wyłącznym właścicielem jej majątku, a nie akcjonariusze (w żadnym przypadku nie można też mówić o prawie współwłasności majątku spółki, „związanym” z akcjami). Prawa majątkowe wynikające z akcji sprowadzają się w istocie do: [...]