Abstrakt
Niniejszy artykuł dotyczy problematyki sposobów, za pomocą których wierzyciel może zaspokoić swoją wierzytelność z zajętych praw majątkowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych. Przedstawia istotę zaspokojenie wierzyciela z dochodu albo z realizacji zajętego prawa oraz sposoby sprzedaży zajętego prawa majątkowego.
Wiadomości ogólne
Egzekucja z praw majątkowych uregulowana jest w Części III Tytule II Dziale IVa KPC, zatytułowanym: „Egzekucja z innych praw majątkowych” (art. 909–912 KPC). Przez inne prawa majątkowe należy rozumieć te wszystkie prawa majątkowe, z których możliwe jest przeprowadzenie egzekucji, a które nie zostały przez ustawodawcę unormowane w przepisach dotyczących innego sposobu egzekucji. Prawami majątkowymi są więc inne niż wierzytelności prawa zbywalne. Ponieważ temat opracowania dotyczy sposobów zaspokojenia się wierzyciela z praw majątkowych niezapisanych na rachunku papierów wartościowych, poza przedmiotem zainteresowania pozostaje zatem kwestia zaspokojenia się wierzyciela ze szczególnego rodzaju praw majątkowych, jakimi są zdematerializowane papiery wartościowe w rozumieniu przepisów art. 3 ust. 1 w zw. z art. 5 ustawy z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi1. Papiery te są zapisane na rachunku papierów wartościowych (art. 4 ObrInstrFinU) i zaspokojenie wierzyciela następuje w szczególnym trybie przewidzianym w art. 9118 KPC. Jako przykłady praw majątkowych zbywalnych, z których wierzyciel może uzyskać zaspokojenie należy wskazać prawo polowania, prawo rybołówstwa, prawo z patentu, prawo ochronne na wzór użytkowy, prawo z rejestracji wzoru zdobniczego, prawo z rejestracji znaku towarowego, prawo z rejestracji topografii układu scalonego, prawo przysługujące dłużnikowi na wypadek wystąpienia ze spółki cywilnej lub jej rozwiązania, prawo, z mocy którego dłużnik może żądać działu majątku i inne. Do najczęściej występujących spraw dotyczących egzekucji z innych praw majątkowych należy jednak egzekucja z udziału spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i egzekucja z akcji w spółce akcyjnej2.
Zaspokojenie wierzyciela z zajętego prawa majątkowego, zgodnie z art. 9116 KPC, następuje:
1) z dochodu, jeżeli zajęte prawo przynosi dochód;
2) z realizacji zajętego prawa;
3) ze sprzedaży zajętego prawa.
|
W doktrynie istnieje rozbieżność poglądów na temat kolejności stosowania wskazanych wyżej sposobów zaspokojenia. Według części autorów, jeżeli zajęte prawo przynosi dochód, zaspokojenie wierzyciela powinno w pierwszej kolejności nastąpić z jego dochodu. Jeżeli zajęte prawo przynosi dochód dający gwarancję rychłego zaspokojenia wierzyciela z tego dochodu, realizacja lub sprzedaż prawa jest wyłączona. Dopiero przy bezskuteczności lub stwierdzonej długotrwałości zaspokojenia wierzytelności z dochodu, może nastąpić realizacja lub sprzedaż prawa. Istotna jest zatem ocena komornika, czy dochód, jaki przynosi prawo, daje możliwość zaspokojenia roszczeń wierzyciela jednorazowo lub w krótkim czasie. Jeżeli więc zajęte prawo przynosi dochód, należy je potraktować nie tylko jako dodatkowe źródło możliwości zaspokojenia wierzyciela, ale jako podstawowy sposób zaspokojenia wierzyciela, który powinien być w pierwszej kolejności zastosowany przy wykorzystaniu trybu wskazanego w art. 9115 KPC3. Inni komentatorzy twierdzą, że ustawodawca w art. 9116 § 1 KPC wskazuje trzy alternatywne sposoby zaspokojenia wierzyciela. Według nich pierwsze stanowisko pomija zasadę dyspozycyjności oraz uprawnienia wierzyciela wynikające z dokonanego zajęcia prawa (art. 9102, art. 887 w zw. z art. 9105 KPC). Powołują się na wykładnię gramatyczną i twierdzą, że pierwsze stanowisko opiera się na nieuprawnionym założeniu, że ustawodawca w art. 9116 KPC wprowadził kolejność, według której może być prowadzona egzekucja z zajętego prawa, dodatkowo przekazując komornikowi w tym zakresie kompetencje do podejmowania oceny, czy istnieją podstawy do niezachowania tej kolejności. Zatem to od woli wierzyciela uzależniony będzie wybór sposobu zaspokojenia jego wierzytelności z zajętego prawa4. |
Niezależnie od słuszności wyżej przytoczonych poglądów doktryny należy przyznać wierzycielowi na podstawie art. 799 § 1 KPC prawo wyboru sposobu zaspokojenia się z zajętego prawa. Wierzyciel, formułując więc wniosek o wszczęcie egzekucji z prawa majątkowego, może żądać zaspokojenia swej należności w trybie realizacji lub sprzedaży prawa. Dłużnik jednak w sytuacji, gdy zajęte prawo przynosi dochód i istnieją podstawy do jednoznacznego stwierdzenia, że wierzyciel będzie mógł jednorazowo albo w krótkim czasie zostać zaspokojony z dochodu, jakie zajęte prawo przynosi, może skorzystać z uregulowania art. 799 § 2 KPC celem obrony przed wierzycielem, który żąda zaspokojenia przez realizację lub sprzedaż prawa. Dłużnik będzie mógł zgłosić do komornika wniosek o zawieszenie egzekucji w zakresie trybu zaspokojenia przez realizację lub sprzedaż prawa, uzasadniając wniosek tym, że do zaspokojenia wierzyciela wystarcza dochód, jaki przynosi prawo.
Zaspokojenie wierzyciela z dochodu albo z realizacji zajętego prawa
Ten sposób zaspokojenia wierzyciela następuje najpierw w trybie art. 9115 KPC, przez wezwanie trzeciodłużnika do spełnienia świadczenia do rąk wierzyciela lub komornika, a w razie niemożliwości zastosowania tego trybu następuje w drodze egzekucji przez zarząd przymusowy (art. 9116 § 2 KPC). Jeśli więc wierzyciel zażąda zaspokojenia z dochodu albo realizacji prawa, musi się liczyć z tym, że komornik przed wszczęciem egzekucji przez ustanowienie zarządu przymusowego najpierw zastosuje tryb określony w art. 9115 KPC. Na taką kolejność działania komornika wskazuje treść art. 9116 § 2 KPC.
Zakresem zajęcia prawa majątkowego objęte jest nie tylko zajęte prawo majątkowe, ale także wszelkie wierzytelności i roszczenia przysługujące uprawnionemu z tytułu tego prawa (art. 9114 KPC). Przepis ten rozszerza skuteczność zajęcia prawa, wynika bowiem z niego, że wszelkie wierzytelności i roszczenia, jakie przynosi i przyniesie w przyszłości prawo, nie mogą być realizowane na rzecz dłużnika, dopóki z zajętego prawa nie uzyska się środków dostatecznych dla zaspokojenia wierzyciela5. Przedmiotem takiego roszczenia z reguły jest dochód, jaki przynosi zajęte prawo, np. należność z tytułu udziału w zysku. Bez znaczenia jest, czy prawa te (wierzytelności i roszczenia) powstały przed, czy dopiero po zajęciu. Oznacza to, że zajęciem objęte są także wierzytelności jeszcze niewymagalne. Natomiast realizacja praw możliwa jest tylko zgodnie z ich treścią6. W takiej sytuacji komornik [...]