Abstrakt

W początkach 2010 r. wchodzą w życie istotne zmiany Kodeksu postępowania cywilnego, dokonane trzema ustawami: ustawą z 23.10.2009 r. o zmianie ustawy w zakresie uwierzytelniania dokumentów, ustawą z 17.12.2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw oraz ustawą z 17.12.2009 r. o zmianie ustawy – kodeks postępowania cywilnego. Autor artykułu omawia najważniejsze z nich.

Uwierzytelnianie dokumentów

Ustawa z 23.10.2009 r. o zmianie ustawy w zakresie uwierzytelniania dokumentów¹, która weszła w życie 1.1.2010 r. Zmianie uległy dwa przepisy, a mianowicie art. 129 i art. 485 § 4 KPC. Dotychczasowa treść przepisu art. 129 KPC została oznaczona jako § 1 oraz dodano trzy dalsze paragrafy. Ich istota sprowadza się do tego, że równoznaczne ze złożeniem oryginału dokumentu jest złożenie odpisu dokumentu, jeżeli jego zgodność została poświadczona przez notariusza. Identyczne, jak wyżej uprawnienia do poświadczenia odpisu dokumentu za zgodność z oryginałem uzyskali występujący w sprawie w charakterze pełnomocnika strony: adwokat, radca prawny, rzecznik patentowy oraz radca Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa (art. 129 § 2 KPC). Owo poświadczenie odpisu dokumentu za zgodność z oryginałem ma charakter dokumentu urzędowego (art. 129 § 3 KPC).

Sąd nie jest jednak pozbawiony możności kontroli zgodności tak poświadczonego odpisu z oryginałem. Może bowiem w wypadku, gdy jest to uzasadnione okolicznościami sprawy, na wniosek strony lub z urzędu zażądać od strony składającej odpis dokumentu, przedłożenia jego oryginału (art. 129 § 4 KPC).

Z kolei w art. 485 § 4 KPC wyłączono dopuszczalność dołączenia do pozwu poświadczonych za zgodność z oryginałem takich dokumentów jak: weksel, czek, warrant lub rewers oraz dokumentów wymienionych w § 3 tego przepisu. W razie niedołączenia owych oryginałów, przewodniczący uruchamia procedurę przewidzianą w art. 130 KPC.

Umowa najmu okazjonalnego lokalu

Ustawa z 17.12.2009 r. o zmianie ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego oraz o zmianie niektórych innych ustaw², która weszła w życie 28.1.2010 r.

W związku z wyprowadzeniem nowej instytucji prawa cywilnego – umowy najmu okazjonalnego lokalu, do przepisu art. 1046 KPC dodano § 4¹. Przepisem tym wyłączono stosowanie § 4 tego przepisu do egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu wynajętego na podstawie umowy najmu okazjonalnego lokalu. Jednak pod warunkiem, że zawarcie takiej umowy zostało zgłoszone zgodnie z art. 19b ust. 1 ustawy z 21.6.2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego³. Oznacza to, że w takich wypadkach komornik nie musi się wstrzymywać z opróżnieniem lokalu do czasu, gdy gmina wskaże tymczasowe pomieszczenie lub gdy dłużnik znajdzie takie pomieszczenie.

Nowelizacja KPC z 17.12.2009 r.

Ustawa z 17.12.2009 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego⁴. Wymieniona ustawa dokonuje obszernych (40) i głębokich zmian Kodeksu postępowania cywilnego:

1. Zmianie uległa redakcja art. 95 KPC, polegająca na pominięciu określenia „ustanowionego dla strony zwolnionej od kosztów sądowych” i zastąpienia go słowami: „ustanowionego przez sąd”. Zmiana ta pozostaje w związku z uniezależnieniem możliwości ustanowienia adwokata lub radcy prawnego od uprzedniego uzyskania przez stronę zwolnienia od kosztów sądowych.

2. Zasadniczej zamianie uległy przepisy Księgi pierwszej, Tytułu I, Dział II – „Pomoc prawna z urzędu” (art. 117–124 KPC).

Przede wszystkim ustawodawca odszedł od uzależnienia ustanowienia adwokata lub radcy prawnego od uprzedniego zwolnienia strony od kosztów sądowych (w całości lub w części). Stanowisko ustawodawcy zostało wymuszone przez Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z 16.6.2008 r.⁵ orzekł m.in., że przepis art. 117 § 1 KPC obejmujący zwrot „zwolniona przez sąd od kosztów sądowych w całości lub w części” jest niezgodny z Konstytucją.

Obecnie również strona (osoba fizyczna lub osoba prawna) niezwolniona przez sąd od kosztów sądowych może domagać się ustanowienia dla niej adwokata lub radcy prawnego, jeżeli złoży stosowne oświadczenie (osoba fizyczna) lub wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie kosztów wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego (osoba prawna) – art. 117 § 2 i 3 KPC.

Poza powyższymi przesłankami sąd uwzględnia wniosek strony tylko w przypadku, jeżeli udział adwokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny (art. 117 § 5 KPC).

Jeżeli strona po raz pierwszy zgłasza wniosek o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego w postępowaniu apelacyjnym, kasacyjnym lub postępowaniu ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to sąd przekazuje ten wniosek do rozpoznania sądowi I instancji, chyba że uzna wniosek za uzasadniony.

Według nowego przepisu art. 117¹ § 1 do wniosku załącza się stosowne oświadczenie strony, którego wzór określi w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości. Jeżeli wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego składany jest łącznie, strona składa tylko jedno oświadczenie.

Konkretnego adwokata lub radcę prawnego wyznacza Okręgowa Rada Adwokacka lub Rada Okręgowa Izby Radców Prawnych (art. 117³ § 1 i 2 KPC). Novum stanowi uprawnienie strony do wskazania adwokata lub radcy prawnego we wniosku o ich ustanowieniu. Organy samorządowe mogą wniosek taki uwzględnić w porozumieniu ze wskazanym adwokatem lub radcą prawnym (art. 117³ § 3 KPC).

Zarówno adwokat, jak i radca prawny ustanowiony przez sąd jest obowiązany do zastępowania strony do prawomocnego zakończenia postępowania (do II instancji włącznie). Sąd może jednak orzec w postanowieniu o ustanowieniu pełnomocnika, że obowiązek zastępowania strony ustaje wcześniej (art. 118 § 2 KPC).

Przepis art. 118 § 2 KPC przewiduje wyjątek od zasady, że obowiązek zastępowania strony w postępowaniu cywilnym trwa aż do prawomocnego zakończenia sprawy. Z ważnych przyczyn bowiem adwokat lub radca prawny może wnosić o zwolnienie od obowiązku zastępowania strony w procesie. O zwolnieniu decyduje sąd, który w wypadku zwolnienia zwraca się do właściwego organu samorządowego o wyznaczenie innego adwokata lub radcy prawnego.

Adwokat lub radca prawny ustanowiony dla strony w związku z postępowaniem kasacyjnym lub postępowaniem ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia może [...]