Abstrakt
Do Sejmu VI kadencji skierowany został rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym1, w którym zaproponowano zmiany licznych przepisów tego prawa, obejmujące – według Uzasadnienia projektu2 – obok „głębszych zmian merytorycznych podyktowanych potrzebami praktyki (…) także dostosowanie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego do treści innych ustaw, które weszły w życie, zostały uchylone albo uległy zmianom po jego uchwaleniu (np. prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, kodeks cywilny, kodeks rodzinny i opiekuńczy)”. W toku konsultacji społecznych zgłoszono nowe propozycje co do wielu rozwiązań, które w części zostały uwzględnione. W rezultacie, uchwalona w dniu 6.3.2009 r. ustawa o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym3, która weszła w życie z dniem 2.5.2009 r., przyniosła szereg zmian o różnej doniosłości jurydycznej. W niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione zmiany dotyczące wyłącznie kwestii o istotnym znaczeniu merytorycznym, ramy artykułu bowiem nie pozwalają na omówienie wszystkich dokonanych zmian, z których znaczna część ma zresztą tylko charakter stylistyczny.
Zarząd majątkiem masy upadłości
„Projekt przyjmuje, że majątek upadłego w razie ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku, zarządzany i likwidowany będzie przez syndyka. W przypadku zaś, gdy ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu, majątek może być zarządzany przez upadłego i wtedy ustanawiany będzie nadzorca sądowy. Jeżeli jednak pozbawiono upadłego prawa zarządu, ustanowiony będzie zarządca. Wprowadzenie trzech różnych podmiotów, tj. syndyka, nadzorcy sądowego i zarządcy, ma przede wszystkim pełnić funkcję informacyjną wobec osób trzecich. Ich ustanowienie i działanie ułatwi określenie sytuacji prawnej upadłego i stanu postępowania upadłościowego, co ma ważne znaczenie dla pewności obrotu prawnego”4.
Syndyk powoływany jest (zgodnie z art. 51 ust. 1 pkt 6 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze5: „wyznaczany”) tylko i wyłącznie wtedy, gdy postępowanie upadłościowe obejmuje likwidację majątku upadłego. Jeśli ogłoszono upadłość z możliwością zawarcia układu z jednoczesnym powierzeniem upadłemu zarządu całością majątku wchodzącego do masy upadłości, sąd powołuje wyłącznie nadzorcę sądowego. Zarządca natomiast powoływany jest zawsze wtedy, gdy postępowanie upadłościowe ma być prowadzone z możliwością zawarcia układu, zarząd zaś majątkiem masy upadłości sprawuje zarządca w całości lub choćby tylko w części; w drugiej sytuacji pełni on zarazem funkcję nadzorcy sądowego co do części majątku zarządzanej przez samego upadłego (art. 156 ust. 1–3 PrUpN).
Na skutek ogłoszenia upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego dłużnika, upadły traci ex lege prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania tym majątkiem. Skutki te powstają już w dacie wydania postanowienia o ogłoszeniu upadłości, a nie dopiero z dniem uprawomocnienia się tego postanowienia (zob. art. 51 ust. 2 PrUpN). Z datą ogłoszenia upadłości przepisy PrUpN wiążą także szereg innych skutków6, niektóre jednak skutki prawne należy wiązać np. z dniem zgłoszenia wniosku7, obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości (zob. art. 78 PrUpN), uprawomocnienia się postanowienia o ogłoszeniu upadłości (zob. art. 146 ust. 1 zd. 2, art. 309 in principio i art. 352 ust. 1 zd. 2 PrUpN) itd. W tym kontekście warto jeszcze zauważyć, że samo zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nie pogarsza – zasadniczo – sytuacji prawnej dłużnika, i to tak w obrocie materialno-prawnym, jak i w postępowaniach toczących się z udziałem dłużnika. Wyjątek stanowią tu w szczególności następujące przepisy:
1) art. 38–40 PrUpN;
2) art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z 21.6.2002 r. o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego8, który stanowi, że wojewoda odmawia wydania pozwolenia: „gdy przedsiębiorstwo wnioskodawcy znajduje się w likwidacji lub toczy się wobec niego postępowanie upadłościowe, z wyjątkiem gdy wnioskodawcą jest przedsiębiorca albo dotychczasowy przedsiębiorca, o którym mowa w art. 10 ust. 2”;
3) art. 75 ust. 1 i 2 PrBank, zgodnie z którym „(…) w razie utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej (scil. zagrożenia upadłością) bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu (…) w terminie 7 dni”9.
Upadły, tracąc „prawo zarządu oraz możliwość korzystania i rozporządzania” majątkiem (a więc w gruncie rzeczy te same uprawnienia, które przykładowo wylicza art. 140 KC) stanowiącym masę upadłości, nie traci przez to prawa własności tego majątku.
|
Pogląd ten jest powszechnie aprobowany i w doktrynie10 i w orzecznictwie, spośród którego warto przytoczyć: 1) wyrok NSA z 6.7.1995 r.11, w którym wyjaśniono, że: „poprzez akt upadłości spółka nie traci prawa własności majątku, na syndyka zatem przechodzi tylko zarząd majątku upadłego”; 2) wyrok SN z 14.2.2003 r.12, w którym z kolei stwierdzono, że „ogłoszenie upadłości – i tym samym pozbawienie upadłego zarządu oraz możliwości korzystania i rozporządzania majątkiem tworzącym masę upadłości (art. 20 § 1 ustawy z 24.10.1934 r. – Prawo upadłościowe13 – nie prowadzi do takiego skutku, że upadły przestaje być podmiotem praw i obowiązków komponujących ten majątek; w okresie sprawowania funkcji przez syndyka upadły pozostaje więc nadal podmiotem masy majątkowej poddanej zarządowi syndyka”. Należy dodać, że prezentowane tu stanowisko znajduje w pełni potwierdzenie w treści przepisów art. 364 ust. 1 i 2 oraz art. 366 ust. 1 PrUpN [zwroty: „upadły odzyskuje prawo zarządzania swoim majątkiem (…)”, „syndyk, nadzorca sądowy lub zarządca wyda niezwłocznie upadłemu jego majątek (…)”, „jeżeli upadły nie odbierze swojego majątku (…)”], pośrednio wynika to także z przepisu art. 160 ust. 1 PrUpN [„(…) syndyk, zarządca oraz nadzorca sądowy dokonują czynności na rachunek upadłego (…)”]. |
W polskim systemie prawnym nie ma ogólnych przepisów, które by określały [...]