Abstrakt

Do Sejmu VI kadencji skierowany został rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym¹, w którym zaproponowano zmiany licznych przepisów tego prawa, obejmujące – według Uzasadnienia projektu² – obok „głębszych zmian merytorycznych podyktowanych potrzebami praktyki (…) także dostosowanie przepisów prawa upadłościowego i naprawczego do treści innych ustaw, które weszły w życie, zostały uchylone albo uległy zmianom po jego uchwaleniu (np. prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, kodeks cywilny, kodeks rodzinny i opiekuńczy)”. W toku konsultacji społecznych zgłoszono nowe propozycje co do wielu rozwiązań, które w części zostały uwzględnione. W rezultacie, uchwalona w dniu 6.3.2009 r. ustawa o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe i naprawcze, ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym³, która weszła w życie z dniem 2.5.2009 r., przyniosła szereg zmian o różnej doniosłości jurydycznej. W niniejszym opracowaniu zostaną przedstawione zmiany dotyczące wyłącznie kwestii o istotnym znaczeniu merytorycznym, ramy artykułu bowiem nie pozwalają na omówienie wszystkich dokonanych zmian, z których znaczna część ma zresztą tylko charakter stylistyczny.

Upadłość spółdzielni mieszkaniowej

Wstępnie należy wyjaśnić, że brzmienie przepisu art. 86 ust. 2 ustawy z 28.2.2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze⁴ nie zostało zharmonizowane z treścią art. 54¹ ust. 2 ustawy z 15.12.2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych⁵, w którym poczynając od 31.7.2007 r. wymienia się „art. 12, 17¹⁴, 17¹⁵, 39, 48 i 48¹”. Stosownie do tego, komentowany przepis wymaga odpowiedniej modyfikacji, obejmującej pominięcie art. 11¹, a dodanie art. 48¹.

W art. 54¹ ust. 2 SpółMieszkU mowa jest o „syndyku masy upadłości spółdzielni”, oczywiste jest jednak, że „pisemne żądania” w sprawach wymienionych w tym przepisie zainteresowane osoby mogą składać także do zarządcy masy upadłości. Na podstawie tych żądań, a także żądań zgłoszonych jeszcze przed ogłoszeniem upadłości spółdzielni mieszkaniowej, syndyk (zarządca) zawiera następujące umowy:

1) umowę „przeniesienia” własności lokalu będącego dotąd przedmiotem spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu (zawarcie tej umowy wymaga spełnienia przez członka spółdzielni szeregu wymagań określonych w art. 12 ust. 1 SpółMieszkU, a ponadto zachowania formy aktu notarialnego a następnie – założenia księgi wieczystej dla lokalu i dokonania odpowiednich wpisów do tej księgi);

2) umowę przeniesienia na członka lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, własności tego lokalu (wymagania co do przesłanek tej umowy, jej notarialnej formy oraz potrzeby założenia księgi wieczystej dla lokalu oraz dokonania wpisów do tej księgi określają szczegółowo przepisy art. 17¹⁴ ust. 1–3 SpółMieszkU);

3) umowę przeniesienia na członka spółdzielni mieszkaniowej albo osoby niebędącej członkiem spółdzielni, którym przysługuje prawo do miejsca postojowego w wielostanowiskowym garażu, ułamkowego udziału we współwłasności tego garażu (umowa ta powinna być zawarta w formie aktu notarialnego; wymagane jest także założenie księgi wieczystej oraz dokonanie w niej odpowiednich wpisów – art. 17¹⁵ ust. 2 w zw. z art. 17¹⁴ ust. 2 i 3 SpółMieszkU);

4) umowę „przeniesienia” własności lokalu na rzecz najemcy lokalu użytkowego, w tym garażu, albo na rzecz najemcy pracowni wykorzystywanej przez twórcę do prowadzenia działalności w dziedzinie kultury i sztuki (art. 39 ust. 1–3 SpółMieszkU);

5) umowę „przeniesienia” własności lokalu na rzecz najemcy spółdzielczego lokalu mieszkalnego będącego przed przejęciem przez spółdzielnię mieszkaniem zakładowym przedsiębiorstwa państwowego, państwowej osoby prawnej lub państwowej jednostki organizacyjnej (art. 48 SpółMieszkU).

W razie ogłoszenia upadłości spółdzielni mieszkaniowej z możliwością zawarcia układu i ustanowienia zarządu własnego co do całości majątku masy upadłości umowy, o których mowa, zawiera z zainteresowanymi osobami zarząd upadłej spółdzielni. Zgoda nadzorcy sądowego nie jest tu potrzebna, jednak nie dlatego, że omawiane umowy należałoby zakwalifikować do kategorii „czynności zwykłego zarządu” w rozumieniu przepisu art. 76 ust. 3 PrUpN⁶, lecz z przyczyn, które zostaną przedstawione w dalszej części toku opracowania.

Prawo żądania zawarcia umowy, określone w przepisach art. 12, 17¹⁴, 17¹⁵, 39, 48 i 48¹ SpółMieszkU, nie jest ograniczone żadnym terminem i może być skutecznie dochodzone (w razie potrzeby w trybie art. 64 KC), aż do chwili nabycia budynku przez inną spółdzielnię mieszkaniową albo przez inny podmiot. Z tą chwilą przedmiotowe prawo wygasa, ponieważ z reguły następują wówczas – z mocy prawa – przekształcenia przewidziane w przepisach art. 16 ust. 1 i art. 17¹⁸ ust. 1 SpółMieszkU. Warto przy tym zauważyć, że w przypadku spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu skutek prawny uwzględnienia żądania osób wymienionych w treści art. 17¹⁴ ust. 1 SpółMieszkU oraz nabycia budynku przez podmiot niebędący spółdzielnią mieszkaniową (art. 17¹⁸ ust. 1 SpółMieszkU) jest identyczny, w obu bowiem sytuacjach powstaje wówczas odrębna własność lokalu. Należy tu także wyjaśnić, że po nabyciu budynku przez inną spółdzielnię mieszkaniową członek upadłej spółdzielni może zrealizować roszczenie o przyjęcie go do spółdzielni będącej nabywcą budynku (art. 17¹⁸ ust. 2 SpółMieszkU), a następnie – roszczenie o przeniesienie własności lokalu.

Na kanwie komentowanego art. 86 PrUpN w praktyce notarialnej sformułowano dylemat, czy „w sytuacjach objętych dyspozycją przepisów art. 11¹, 12, 17¹⁴, 17¹⁵, 39 i 48 SpółMieszkU syndyk i zarządca działają w pełni samodzielnie, tj. realizując określone roszczenia członków spółdzielni mieszkaniowych, czy też muszą legitymować się stosowną zgodą sędziego-komisarza bądź rady wierzycieli jako przesłanką dokonania czynności prawnych określonych w wymienionych przepisach”⁷.

Opowiadam się za [...]