Abstrakt
Ze względu na fakt, że nie wszystkie orzeczenia sądowe są powszechnie publikowane, a orzeczenia sądów niższych instancji także mogą być przykładem wzorowej wykładni określonych przepisów prawa, przydatnym, szczególnie w kontekście konieczności nieustannego rozwoju zawodowego, staje się dla prawników pozyskiwanie orzeczeń sądowych w trybie dostępu do informacji publicznej. Jednak w praktyce nierzadko bywa to utrudnione, gdyż zainteresowane podmioty spotykają się z odmową udostępnienia im treści orzeczenia z uzasadnieniem bądź ze względu na niesłusznie powoływany argument, że do uzyskania dostępu do informacji publicznej wymagane jest wskazanie bądź wykazanie interesu prawnego, bądź też, iż wyrok sądowy po usunięciu danych osobowych stanowi informację przetworzoną.
W niniejszym artykule wskazano argumenty przemawiające za traktowaniem orzeczeń sadowych jako informacji publicznej oraz kwestie związane z możliwością uzyskiwania dostępu do nich, a także sposób i podstawy wnoszenia odwołań od negatywnych w tym zakresie decyzji.
Wprowadzenie
Prima facie nie jest wcale oczywiste, że treść sentencji i uzasadnienia wyroku sądowego stanowi informację publiczną, do której inne osoby – poza stronami i uczestnikami konkretnego postępowania sądowego – mogą uzyskać dostęp. Jednocześnie jednak stosunkowo szeroki krąg osób może być zainteresowany pozyskaniem takiej informacji, a w szczególności – profesjonalni pełnomocnicy procesowi, chcący poznać spektrum zagadnienia prawnego, z którym mają do czynienia, i sposób radzenia sobie z tym zagadnieniem w praktyce sądowej. Treść uzasadnienia wyroku sądowego, w którym to sąd przeprowadza cały tok wywodu prawnego, interpretuje stosowane normy prawne i uzasadnia przyjęty sposób wykładni, przywołując nierzadko także inne poglądy judykatury (również niepublikowane) i doktryny w odniesieniu do przedmiotu sprawy, może mieć bardzo istotne znaczenie w prawniczej praktyce – pozwala bowiem na pełniejsze rozważenie wszystkich argumentów „za” lub „przeciw” stanowisku w prowadzonej sprawie.
Pojęcie informacji publicznej
Możliwość dostępu do informacji publicznej uregulowana jest przepisami ustawy z 6.9.2001 r. o dostępie do informacji publicznej1. Zakres przedmiotowy pojęcia „informacji publicznej” wyznacza art. 1 ust. 1 InfPubDostU, zgodnie z którym każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w ustawie. Użycie przez ustawodawcę pojęcia „każda” w stosunku do informacji o sprawach publicznych wskazuje na wyjątkowo szerokie potraktowanie zakresu przedmiotowego pojęcia informacji publicznej. Tak szeroko jest też omawiane pojęcie ujmowane powszechnie w opinii doktryny2. Podobnie szeroko ujmowana jest informacja publiczna w dotychczasowym orzecznictwie, choć odnosi się ono w dużej mierze do informacji publicznych o charakterze administracyjnoprawnym3, a nie stricte sądowym. Należałoby z powyższego zatem wywieść, że zasadą jest udostępnianie zainteresowanym wszelkich informacji publicznych, a dopiero odstępstwem od tej zasady może być ograniczanie wykonywania tego prawa i prawidłowość ta powinna mieć zastosowanie także do wyroków sądowych, do uzasadnień których zainteresowani (zarówno prawnicy, jak i nieprawnicy) chcieliby uzyskać dostęp.
Wyrok sądowy jako informacja publiczna
W świetle powyższych uwag należy uznać, że orzeczenie sądowe stanowi informację publiczną w rozumieniu art. 1 ust. 1 InfPubDostU. Wniosek taki wypływa niewątpliwie z wykładni językowej wskazanego przepisu, gdyż wyrok sądowy będzie stanowił informację o sprawach publicznych, wydany został bowiem przez organ władzy publicznej (władzy sądowniczej, art. 10 Konstytucji) i w ramach jej działalności wykonywanej publicznie (zasada jawności sprawowania wymiaru sprawiedliwości, art. 45 ust. 1 Konstytucji, art. 9 ust. 1 KPC).
Wydaje się także, że pewne uzasadnienie natury celowościowej stanowi dodatkowy argument za przyjęciem, że wyrok sądowy stanowi informację publiczną, tak bowiem jak każdy obywatel może usłyszeć ustne motywy uzasadnienia wyroku przybywając na jego ogłoszenie (vide art. 148 § 1, art. 152 zd. 1, art. 154 § 2 KPC), co więcej – w trakcie tego ogłoszenia może zapoznać się przynajmniej w ogólności z tożsamością stron (także z wokandy), to również nieuzasadnione wydawałoby się ograniczenie dostępu do tego samego uzasadnienia, aczkolwiek w formie pisemnej. Jest to jednak tylko uwaga natury ogólnej, bowiem w ostatnich latach w orzecznictwie wielokrotnie wypowiadano się co do sposobu rozumienia pojęcia „informacji publicznej” w rozumieniu art. 1 ust. 1 InfPubDostU.
| Chronologicznie najwcześniej od momentu wejścia w życie InfPubDostU zwrócił na to uwagę NSA w wyroku z 30.10.2002 r.4, który wskazał, że: „Zgodnie z art. 1 ust. 1 InfPubDostU i art. 61 Konstytucji RP informację publiczną stanowi bowiem każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne [podkr. – M.K.] oraz osoby pełniące funkcje, a także inne podmioty, które tę władzę realizują bądź gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa w zakresie tych kompetencji”. Co więcej, NSA wskazał także, że charakter informacji publicznej ma ponadto „wiadomość niewytworzona przez podmioty publiczne, lecz odnosząca się do tych podmiotów”5. W kolejnym istotnym orzeczeniu NSA wskazał, że informacja publiczna musi odnosić się do faktów, a nie wymagać zastosowania przepisów prawa do indywidualnej sprawy6. Choć orzeczenie to spotkało się z pewną krytyką w doktrynie7, to jednak wskazuje na okoliczność istotną dla niniejszych wywodów, bowiem skoro informacja publiczna ma odnosić się do faktów, to także będzie nią wyrok sądowy, stanowiący o wskazaniu i udowodnieniu (w toku procesu) zaistnienia określonych faktów. O zakresie pojęcia informacji publicznej wyraźnie świadczy także wyrok NSA z 7.3.2003 r.8, którym NSA przesądził o możliwości udostępnienia akt zakończonego przygotowawczego postępowania karnego w trybie dostępu do informacji publicznej. Jak bowiem wskazano w uzasadnieniu: „Należy w związku z tym podkreślić, iż w świetle art. 61 Konstytucji RP prawo do informacji jest publicznym prawem obywatela, które odbywa się na zasadach skonkretyzowanych w InfPubDostU. Stąd prawo do informacji jest zasadą, a wyjątki od niego powinny być interpretowane ściśle. Dlatego art. 156 KPK nie może być stosowany rozszerzająco. Tymczasem w art. 156 § 5 wyraźnie wskazuje się, że odmienny tryb dostępu dotyczy jedynie spraw w toku postępowania przygotowawczego. Nie odnosi się on do spraw zakończonych, jak w przedmiotowej sytuacji umorzeniem. W odniesieniu do takich spraw znajduje zastosowanie InfPubDostU. Akta postępowań przygotowawczych spełniają w rozumieniu tej ustawy zarówno warunki przedmiotowe, jak i podmiotowe. Stanowią bowiem informację o działalności organów publicznych (co wypełnia dyspozycję art. 61 Konstytucji RP), jak i prokuratura mieści się w pojęciu organu władzy publicznej w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy. Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy, obowiązane są do udostępnienia informacji publicznej podmioty, o których mowa w ust. 1 i 2 będące w posiadaniu takich informacji”. |
Dalszych podstaw dla uznania, że orzeczenie sądowe stanowi informacją publiczną podlegającą udostępnieniu (poza art. 1 ust. 1 InfPubDostU), dostarcza [...]