Abstrakt

Autor niniejszego artykułu przedstawia i komentuje rozbieżne poglądy doktryny i judykatury dotyczące charakteru prawnego zgody inwestora na zawarcie umowy o podwykonawstwo, powstałe w związku z wprowadzeniem do Kodeksu cywilnego ustawą z 14.2.2003 r. o zmianie ustawy – kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw¹ przepisu art. 647¹ § 2 i 3. Autor uzasadnia, że zgoda inwestora na zawarcie umowy z podwykonawcą jest specyficzną konstrukcją prawną zbudowaną na potrzeby umowy o roboty budowlane.

Odnosi się także do kwestii solidarnej odpowiedzialności inwestora i wykonawcy wobec dalszego podwykonawcy oraz wymogów formalnych wyrażenia zgody inwestora na zawarcie umowy pomiędzy wykonawcą a podwykonawcą.

Osobisty charakter wykonania zobowiązań z umów o roboty budowlane

Do czasu wprowadzenia do KC przepisu art. 647¹, wykonawca miał swobodę co do możliwości zawarcia umów o podwykonawstwo, chyba, że umowa o roboty budowlane taką możliwość wykluczała. Stanowisko to było uzasadniane w doktrynie tym, że skoro definicja ustawowa umowy o roboty budowlane kładzie nacisk na oddanie obiektu, a nie jego wykonanie – oznacza to, że obojętne jest czy wykonawca wykona roboty budowlane sam czy też za pomocą osób trzecich (podwykonawców)².

Natomiast od 24.4.2003 r. obowiązuje art. 647¹ KC, który stanowi, że w umowie o roboty budowlane zawartej pomiędzy inwestorem a wykonawcą, strony ustalają zakres robót, które wykonawca będzie wykonywał osobiście, a które będzie wykonywał za pomocą podwykonawców. Celem wprowadzenia niniejszej regulacji była potrzeba zapobiegania negatywnym zjawiskom w gospodarce, w szczególności nieuiszczania przez wykonawców robót budowlanych należnej zapłaty za prace wykonane przez podwykonawców – małych i średnich przedsiębiorców³. Od czasu wprowadzenia wyżej wskazanej regulacji, możliwość zawarcia umów o podwykonawstwo jest uzależniona od tego czy strony określą w umowie o roboty budowlane zakres robót, których wykonanie wykonawca będzie mógł powierzyć podwykonawcy. Równocześnie przyjęto, że zawarcie umowy o podwykonawstwo jest uzależnione dodatkowo od zgody inwestora (art. 647¹ § 2 KC) oraz zgody inwestora i wykonawcy – w przypadku zawarcia umowy przez podwykonawcę z dalszym podwykonawcą (art. 647¹ § 3 KC).

Powstały więc w doktrynie i judykaturze wątpliwości co do charakteru prawnego zgody inwestora (inwestora i wykonawcy) na zawarcie umowy z podwykonawcami. Mianowicie, czy zgoda ta ma charakter zgody określonej w art. 63 KC, czy też nie, a tylko od jej wyrażenia uzależniona jest odpowiedzialność solidarna inwestora (inwestora i wykonawcy) za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy⁴.

Zgoda inwestora (wykonawcy) na zawarcie umowy o podwykonawstwo jako zgoda osoby trzeciej

Przepis art. 647¹ § 2 i 3 KC uzależnia zawarcie umowy o podwykonawstwo od zgody inwestora lub inwestora i wykonawcy (w przypadku zawierania umów z dalszymi podwykonawcami). Dodatkowo art. 647¹ § 5 KC określa odpowiedzialność solidarną inwestora oraz inwestora i wykonawcy za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane podwykonawcy.

Stanowiska doktryny i judykatury co do charakteru prawnego zgody inwestora (wykonawcy) na zawarcie umowy z podwykonawcą są rozbieżne. W piśmiennictwie wypowiadany był przeważający pogląd, że zgoda ta ma charakter zgody osoby trzeciej (art. 63 KC)⁵. Argumentem przemawiającym za przyjęciem takiego sta­nowiska jest zachowanie spójności KC – skoro art. 63 § 1 KC reguluje skutki zgody osoby trzeciej na dokonanie czynności prawnej, to należy zastosować tę regulację do zgody inwestora na zawarcie umowy o podwykonawstwo. Przyjęcie takiego stanowiska powoduje, że od zgody inwestora (inwestora i wykonawcy) uzależniona jest skuteczność umowy o podwykonawstwo. To samo dotyczy formy wyrażenia zgody inwestora na zawarcie umowy o podwykonawstwo. Zgodnie z art. 63 § 2 w zw. z art. 647¹ § 4 KC, zgoda ta powinna być wyrażona pod rygorem nieważności (ad solemnitatem) w formie pisemnej⁶.

W związku z tym podnoszono w doktrynie⁷, że wprowadzony przepis 647¹ § 2 KC zamiast chronić podwykonawców osłabia ich pozycję i jest sprzeczny z teorią racjonalnego ustawodawcy.

Zgoda inwestora (wykonawcy) na zawarcie umowy o podwykonawstwo jako lex specialis w stosunku do przepisu art. 63 KC

Przyjęto więc, że zgoda inwestora (wykonawcy) na zawarcie umowy o podwykonawstwo ma charakter lex specialis w stosunku do przepisu art. 63 KC⁸.

Zgoda inwestora (wykonawcy) stanowi więc tylko [...]