Abstrakt
W związku z nowelizacją Kodeksu spółek handlowych w celu implementacji dyrektywy 2007/36/WE1 do polskiego porządku prawnego wprowadzono instytucję głosowania korespondencyjnego (art. 4111–4112 KSH). Zamiarem prawodawcy europejskiego jest wzmocnienie praw akcjonariuszy, również poprzez liberalizację wymogów dotyczących wykonywania prawa głosu2. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżyć zasady funkcjonowania głosowania korespondencyjnego i odpowiedzieć na pytania pojawiające się w związku z rozwiązaniami przyjętymi przez polskiego ustawodawcę.
Wstęp
Zgodnie z art. 12 dyrektywy, państwa członkowskie obowiązane są zapewnić spółkom możliwość oferowania jej akcjonariuszom oddawania głosów korespondencyjnie przed walnym zgromadzeniem. Ta forma głosowania podlegać może jedynie wymogom i ograniczeniom, które mają na celu identyfikację akcjonariusza i to jedynie w zakresie, w jakim są one proporcjonalne do osiągnięcia tego celu. Głosowanie korespondencyjne ma za zadanie ułatwić wykonywanie praw inkorporowanych w akcji drobnym akcjonariuszom, którzy ze względu na małe pakiety posiadanych akcji i nieproporcjonalnie wysokie koszty osobistej partycypacji w walnym zgromadzeniu (zwłaszcza w przypadku transgranicznego wykonywaniu prawa głosu) pozostawali dotychczas pasywni i nie brali udziału w walnym zgromadzeniu (zjawisko to określane jest mianem „racjonalnej apatii akcjonariuszy”3).
Dotychczasowa praktyka
Pomimo że w polskim systemie prawnym instytucja głosowania korespondencyjnego była nieznana (podobnie jak w prawie niemieckim i austriackim), to z powodzeniem stosowana ona była w innych porządkach prawnych. Głosowanie listowne przed walnym zgromadzeniem funkcjonuje obecnie w dużej części krajów europejskich (m.in. we Francji, gdzie instytucja ta została wprowadzona w 1988 r.4, Belgii, Finlandii, Włoszech5, Litwie, Portugalii, a także w Wielkiej Brytanii6).
Pojęcie głosowania korespondencyjnego
Głosowanie korespondencyjne uregulowane zostało w art. 4111–4112 KSH. W przepisach tych brak jest wyraźnego zdefiniowania pojęcia „korespondencji”, która przy uwzględnieniu obecnego rozwoju techniki oznaczać może zarówno korespondencję listowną, jak i korespondencję elektroniczną. Wydaje się, że ustawodawca przyjął tylko pierwszą ze wspomnianych tu możliwości interpretacyjnych tego słowa. Co prawda w przepisach regulujących głosowanie listowne brak stwierdzenia, że chodzi jedynie o głosy przesłane pocztą, ale art. 4065 § 1 pkt 3 KSH stanowi, że statut dopuszczać może udział w walnym zgromadzeniu przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, co obejmuje w szczególności wykonywanie osobiście lub przez pełnomocnika prawa głosu przed lub w toku walnego zgromadzenia. Kryterium wyróżniającym głosowanie korespondencyjne nie jest więc czas oddania głosu (przed walnym zgromadzeniem), ale użyte do komunikacji medium. Głos korespondencyjny w związku z tym stanowi wydrukowany i wypełniony formularz udostępniony lub dostarczony przez spółkę, który akcjonariusz przesyła do niej tradycyjną pocztą. Głos oddany elektronicznie przed walnym zgromadzeniem przesłany jest za pomocą połączenia internetowego, a więc środka elektronicznego. Inny jest zakres podmiotowy spółek, które mogą wprowadzić głosowanie listowne (spółki publiczne) i głosowanie w formie elektronicznej (wszystkie spółki akcyjne). Inne jest także miejsce uregulowania przez spółki tych uprawnień akcjonariuszy: regulamin walnego zgromadzenia, w przypadku głosowania listownego oraz statut spółki, w przypadku głosowania za pomocą środków elektronicznych.
| Rozwiązanie przyjęte przez polskiego ustawodawcę całkowicie różni się od regulacji wprowadzonej do prawa niemieckiego na mocy ustawy z 30.7.2009 r.7, gdzie głosowanie korespondencyjne zdefiniowane zostało jako zarówno oddanie głosu poprzez wysłanie listu, jak również w drodze wykorzystania środków elektronicznych (§ 118 ust. 2 AktG)8. Kryterium wyróżniającym głosowanie korespondencyjne jest fakt, że akcjonariusz nie ma możliwości jednoczesnego głosowania i śledzenia obrad walnego zgromadzenia. Kluczowym jest fakt, że akcjonariusz oddaje głos na formularzu wysłanym listownie bądź elektronicznie i nie jest w stanie reagować na przebieg walnego zgromadzenia. Rozwiązanie to wydaje się bardziej poprawne, ponieważ elektroniczne wysłanie głosu, przy odpowiednim ukształtowaniu tego uprawnienia, nie różni się niczym od głosowania listownego. |
Zakres podmiotowy
Dyrektywa, choć reguluje prawa akcjonariuszy spółek publicznych (art. 1 akapit 1), to jednak pozostawia ustawodawcom krajowym możliwość rozszerzenia jej postanowień również na spółki niepubliczne (art. 3 dyrektywy). Ustawodawca polski zdecydował się przyznać możliwość głosowania korespondencyjnego jedynie akcjonariuszom spółek publicznych. Należy zauważyć tu jednak pewną niekonsekwencję legislacyjną, ponieważ ograniczenie to nie współgra z uprawnieniem do zaoferowania przez wszystkie spółki akcyjne uczestniczenia w walnym zgromadzeniu za pomocą nowoczesnych środków komunikacji9. Możliwość elektronicznego udziału w walnym zgromadzeniu może, zgodnie z art. 4065 KSH, zostać wprowadzona w drodze zmiany statutu również w spółkach niepublicznych, które jednak nie mogą zaproponować akcjonariuszom głosowania korespondencyjnego (ponieważ tę formę oddania głosu wprowadzić można tylko w spółkach publicznych w drodze zmiany regulaminu walnego zgromadzenia – art. 4111 § 1 KSH). W związku zaś z możliwością bardzo elastycznego uregulowania przez spółki zakresu praw przyznanych akcjonariuszom uczestniczącym w walnym zgromadzeniu za pomocą środków elektronicznych, mogą one oferować akcjonariuszom możliwość głosowania elektronicznego bez możliwości jednoczesnego śledzenia obrad w czasie rzeczywistym10. Forma taka w efekcie może niczym nie różnić się więc od głosowania korespondencyjnego, ponieważ w obu przypadkach głos oddawany będzie przed walnym zgromadzeniem in absentia i bez śledzenia przebiegu obrad w czasie rzeczywistym. Wskutek wprowadzonej do KSH regulacji dochodzi do sytuacji, w której akcjonariusze spółek niepublicznych, przy założeniu wprowadzenia odpowiednich zmian statutowych, będą mogli głosować elektronicznie, ale nie korespondencyjnie, przed walnym zgromadzeniem, pomimo że tak ukształtowane prawa będą w zasadzie identyczne i będą wymagały stosowania przez spółki takich samych środków (zarówno jeśli chodzi o wymogi dotyczące formularzy, jak i potrzebę identyfikacji akcjonariuszy)11.
Miejsce uregulowania głosowania korespondencyjnego: statut spółki czy regulamin walnego zgromadzenia?
Z treści art. 4111 KSH wynika, że spółka publiczna może uregulować kwestię głosowania korespondencyjnego zarówno w swoim statucie, jak i regulaminie walnego zgromadzenia. W literaturze podkreśla się wprawdzie, że w treści § 1 przepisu wyraźnie wyszczególnione jest miejsce regulacji – regulamin walnego zgromadzenia. Ponadto, brak możliwości uregulowania kwestii głosowania korespondencyjnego w statucie spółki, ponieważ głosowanie korespondencyjne stanowi jedynie szczególny aspekt wykonywania prawa głosu12. Zauważyć jednak należy, że sformułowanie użyte w § 3 przepisu „lub dodatkowych wymagań przewidzianych statutem spółki lub regulaminem walnego zgromadzenia” wskazuje na fakt, że [...]