Abstrakt

Punktem wyjścia do rozważań poruszonych w niniejszym artykule jest ustawa z 5.12.2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz ustawy o obrocie instrumentami finansowymi¹. Akt ten obowiązuje od 3.8.2009 r., z wyjątkiem przepisów art. 1 pkt 17–19, które weszły w życie po upływie 30 dni od dnia ogłoszenia, tj. 28.2.2009 r.².

ZmKSHU, dokonuje w zakresie swojej regulacji, wdrożenia dyrektyw obowiązujących dla poszczególnych rodzajów spółek państw członkowskich Unii Europejskiej, których adresatem niewątpliwie jest również Polska. Postępująca informatyzacja życia codziennego nie może ominąć również w swym zastosowaniu spółek. Potrzeba stworzenia norm prawnych jest przede wszystkim wynikiem zobowiązań akcesyjnych. Najistotniejsze uregulowania nowelizacji, w ślad za Dyrektywą 2007/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.7.2007 r. w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym³, odnoszą się do organizacji walnego zgromadzenia oraz związanych z tym praw akcjonariuszy. Niniejszy artykuł ma m.in. na celu przybliżenie tematyki związanej z wykonywaniem praw korporacyjnych – prawa uczestniczenia w walnym zgromadzeniu i prawa głosu z akcji przez akcjonariuszy oraz inne osoby uprawnione z akcji, w szczególności przez zastawników. Pierwsza część artykułu poświęcona jest regulacjom unijnym, druga krajowym.

Dyrektywa 2007/36/WE – uwagi ogólne

Jak już wzmiankowano, ZmKSHU, dokonuje transpozycji do polskiego porządku prawnego, postanowień dyrektywy 2007/36/WE, jak również dyrektywy 2007/63/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 13.11.2007 r. zmieniającej dyrektywy Rady 78/855/EWG oraz 82/891/EWG w odniesieniu do wymogu sprawozdania niezależnego biegłego w przypadku łączenia się spółek akcyjnych lub ich podziału⁴. W rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz ustawy z 29.7.2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi⁵, expressis verbis stanowi się, że ma on na celu wykonanie prawa UE i jest z tym prawem zgodny. Uściślając zarazem, że dotyczy implementacji do prawa polskiego postanowień dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady z zakresu: ułatwienia akcjonariuszom spółek publicznych wykonywania praw korporacyjnych, aktywnego uczestnictwa w podejmowaniu decyzji w spółkach, określenia zasad zwoływania walnego zgromadzenia⁶. Zagadnień transpozycji dotyczy wprost art. 15 dyrektywy 2007/36. Zgodnie z tym przepisem, państwa członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy w terminie do 3.8.2009 r. Z tą wzmianką, że niezależnie od akapitu pierwszego państwa członkowskie, w których w dniu 1.7.2006 r. obowiązywały przepisy krajowe ograniczające możliwość ustanowienia pełnomocnika lub zakazujące ustanawiania pełnomocnika w przypadkach określonych w art. 10 ust. 3 akapit drugi ppkt ii) dyrektywy 2007/36⁷, wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne niezbędne do zapewnienia zgodności z art. 10 ust. 3 dyrektywy 2007/36 w odniesieniu do tych ograniczeń i zakazów w terminie do 3.8.2012 r.

Wspomnieć należy, że z regulacjami dyrektywy korespondują również postanowienia Dobrych Praktyk Spółek Notowanych na GPW, stanowiące załącznik do uchwały Nr 12/1170/2007 Rady Nadzorczej Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. z 4.7.2007 r.⁸. W preambule do Dobrych Praktyk 2008, czytamy m.in., że celem ich jest umacnianie transparentności spółek giełdowych, poprawa jakości komunikacji spółek z inwestorami, wzmocnienie ochrony praw akcjonariuszy także w materiach nieregulowanych przez prawo, a przy tym niestwarzanie obciążeń dla spółek giełdowych, nierównoważonych korzyściami wynikającymi z potrzeb rynku⁹. Niezależnie od podnoszonych argumentów na tle ładu korporacyjnego, niewątpliwie best practices, będą odgrywały kluczową rolę w praktyce spółek.

Dyrektywa 2007/36/WE – uwagi szczegółowe

Na wstępie zauważyć należy, że już w dyrektywie 2007/36, powołując się na komunikat Komisji z 21.5.2003 r., zatytułowany „Unowocześnienie prawa spółek oraz umacnianie ładu korporacyjnego w UE – plan przyszłych działań”¹⁰, stanowi się, że Komisja wskazała, iż należy podjąć nowe inicjatywy odpowiadające istniejącym potrzebom w celu wzmocnienia praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym oraz że istnieje pilna potrzeba rozwiązania problemów związanych z głosowaniem transgranicznym. Z kolei, w rezolucji z 21.4.2004 r.¹¹, Parlament Europejski wyraził poparcie dla zgłoszonego przez Komisję zamiaru wzmocnienia praw akcjonariuszy, w szczególności poprzez rozszerzenie zasad dotyczących przejrzystości, prawa do głosowania przez pełnomocników, możliwości udziału w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem środków elektronicznych oraz zapewnienia możliwości transgranicznego wykonywania prawa głosu¹².

Zgodnie z pkt. 6 preambuły poprzedzającej dyrektywę 2007/36, akcjonariusze powinni mieć możliwość oddawania głosów w sposób świadomy podczas walnego zgromadzenia lub przed nim, niezależnie od rezydencji. Wszyscy akcjonariusze powinni dysponować wystarczającym czasem na analizę dokumentacji, która ma zostać przedstawiona walnemu zgromadzeniu oraz na przemyślenie decyzji o sposobie wykonania prawa głosu ze swoich akcji. W tym celu, akcjonariusze powinni być z odpowiednim wyprzedzeniem zawiadamiani o walnym zgromadzeniu i uzyskać pełne informacje, które mają zostać przedstawione walnemu zgromadzeniu. Należy wykorzystać nowoczesne możliwości techniczne w zakresie natychmiastowego udostępniania informacji. Dyrektywa 2007/36 zakłada, że wszystkie notowane spółki mają już swoje strony internetowe.

Akcjonariusze powinni, co do zasady, mieć możliwość wprowadzania spraw do porządku obrad walnego zgromadzenia i przedstawiania projektów uchwał w sprawach znajdujących się w porządku obrad. Bez uszczerbku dla różnych ram czasowych i trybów stosowanych obecnie we Wspólnocie, korzystanie z tych uprawnień powinno podlegać dwóm podstawowym zasadom, tzn. próg wymagany dla korzystania z tych praw nie powinien przekraczać 5% kapitału zakładowego spółki, a wszyscy akcjonariusze powinni w każdym przypadku otrzymywać z odpowiednim wyprzedzeniem ostateczną wersję porządku obrad, aby mogli przygotować się do debaty i głosowania nad każdą z umieszczonych w nim spraw (zob. pkt. 7 preambuły do dyrektywy 2007/36). Każdy akcjonariusz powinien, co do zasady, mieć możliwość zadawania pytań dotyczących spraw umieszczonych w porządku obrad walnego zgromadzenia i uzyskania na nie odpowiedzi, przy czym określenie zasad dotyczących sposobu i czasu zadawania pytań należy pozostawić państwom członkowskim (pkt 8, j.w.).

1. Zakres podmiotowy

Nawiązując do zagadnień zakresu podmiotowego, sięg­nąć wypada bezpośrednio do przepisów omawianego aktu unijnego. Zgodnie z art. 1 ust. 1, dyrektywa 2007/36 ustanawia wymogi dotyczące wykonywania niektórych praw akcjonariuszy, wynikających z posiadania akcji z prawem głosu w związku z walnym zgromadzeniem spółek, które posiadają statutową siedzibę w państwie członkowskim i których akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym znajdującym się lub funkcjonującym w państwie członkowskim (...). Powołany przepis wskazuje, że dyrektywa obejmuje swoim zakresem podmiotowym spółki akcyjne oraz spółki komandytowo-akcyjne, których akcje zostały dopuszczone do obrotu na rynku regulowanym.

Stosownie do art. 2 lit. a)–c) dyrektywy 2007/36, zawierającego tzw. definicje legalne, na użytek niniejszej dyrektywy zastosowanie mają następujące definicje:

1) rynek regulowany – oznacza rynek, o którym mowa w art. 4 ust. 1 pkt 14) dyrektywy 2004/39/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 21.4.2004 r. w sprawie rynków instrumentów finansowych¹³, tj. wielostronny system realizowany i/lub zarządzany przez podmiot gospodarczy, który kojarzy lub ułatwia kojarzenie wielu transakcji kupna i sprzedaży instrumentów finansowych – w systemie i zgodnie z regułami innymi niż uznaniowe – w sposób skutkujący zawarciem kontraktu dotyczącego instrumentów finansowych dopuszczonych do obrotu na podstawie reguł i/lub systemów oraz które są uprawnione i funkcjonują w sposób systematyczny, zgodnie z przepisami jej tytułu III (Rynki Regulowane – dop. P.S.);

2) akcjonariusz – oznacza osobę fizyczną lub prawną, którą zgodnie z właściwym prawem uznaje się za akcjonariusza;

3) pełnomocnictwo oznacza umocowanie przez akcjonariusza osoby fizycznej lub prawnej do wykonywania w jego imieniu niektórych lub wszystkich praw przysługujących mu na walnym zgromadzeniu.

2. Równe traktowanie akcjonariuszy

Podkreślić należy, że na podstawie art. 3 dyrektywy 2007/36, nie uniemożliwia państwom członkowskim nakładania dodatkowych wymogów na spółki, ani podejmowania innych działań w celu ułatwienia wykonywania przez akcjonariuszy praw, o których mowa w niniejszej dyrektywie. Oznacza to z jednej strony, że państwa członkowskie są zobowiązane do wprowadzenia minimalnych standardów przewidzianych dyrektywą. Z drugiej strony, ustawodawca krajowy może wprowadzić dalej idące instrumenty ochrony praw akcjonariuszy na walnym zgromadzeniu. Jednak, zgodnie z art. 4 dyrektywy 2007/36, statuującym zasadę równego traktowania wszystkich akcjonariuszy, spółka zapewnia w odniesieniu do udziału w walnym zgromadzeniu i wykonywania prawa głosu w jego toku, równe traktowanie wszystkich akcjonariuszy będących w takiej samej sytuacji.

3. Udział w walnym zgromadzeniu drogą korespondencyjną lub elektroniczną

W pkt. 9 preambuły do dyrektywy 2007/36 podkreśla się, że spółki nie powinny napotykać przeszkód prawnych, umożliwiając swoim akcjonariuszom udział w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem środków elektronicznych. Głosowanie bez konieczności osobistej obecności na walnym zgromadzeniu, drogą korespondencyjną lub elektroniczną, nie powinno podlegać ograniczeniom innym niż ograniczenia konieczne w celu identyfikacji akcjonariuszy i zapewnienia bezpieczeństwa komunikacji. Jednak, nie powinno to uniemożliwiać państwom członkowskim przyjęcia przepisów mających zapewnić, że wyniki głosowania we wszystkich przypadkach będą odzwierciedlać intencje akcjonariuszy, w tym przepisów dotyczących sytuacji, w których po oddaniu głosu przez akcjonariusza drogą korespondencyjną lub elektroniczną zaistniały lub zostały ujawnione nowe okoliczności. Dyrektywa 2007/36 obliguje państwa członkowskie, by umożliwiły akcjonariuszom uczestnictwo w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem środków elektronicznych, jak również głosowanie drogą korespondencyjną. Procedury oddawania głosów drogą korespondencyjną lub elektroniczną, na podstawie art. 5 ust. 1 lit. b) dyrektywy 2007/36, obejmuje m.in. ogłoszenie o zwołaniu walnego zgromadzenia.

O terminie, w jakim organowi administrującemu, zarządzającemu lub nadzorczemu oraz opinii publicznej ujawniane są głosy oddane przed walnym zgromadzeniem korespondencyjnie lub drogą elektroniczną, stanowiącym ważny element ładu korporacyjnego, mogą decydować państwa członkowskie (por. pkt 12 preambuły do dyrektywy 2007/36). Wyniki głosowania powinny być ustalane za pomocą metod, które odzwierciedlają intencje akcjonariuszy wyrażone w głosowaniu i powinny zostać opublikowane w przejrzysty sposób po walnym zgromadzeniu przynajmniej na stronie internetowej spółki (pkt 13 preambuły do dyrektywy 2007/36).

Jak stanowi art. 8 ust. 1 dyrektywy 2007/36, państwa członkowskie zezwalają spółkom na oferowanie swoim akcjonariuszom wszelkich form udziału w walnym zgromadzeniu za pośrednictwem środków elektronicznych, a w szczególności następujących form udziału:

a) transmisja obrad walnego zgromadzenia w czasie rzeczywistym;

b) dwustronna komunikacja w czasie rzeczywistym, w której ramach akcjonariusze mogą wypowiadać się na walnym zgromadzeniu, przebywając w innym miejscu;

c) mechanizm oddawania głosów przed lub w trakcie walnego zgromadzenia, bez konieczności ustanowienia pełnomocnika fizycznie obecnego na zgromadzeniu.

Korzystanie ze środków elektronicznych w celu umożliwienia akcjonariuszom udziału w walnym zgromadzeniu może podlegać jedynie [...]