Abstrakt
Artykuł przedstawia zagadnienie dopuszczalności przeniesienia przez wykonawcę na inną osobę praw i obowiązków wynikających z umowy zawartej w wyniku przetargu przeprowadzonego na podstawie ustawy z 29.1.2004 r. – Prawo zamówień publicznych1. Autorka krytycznie ustosunkowuje się do wyrażonego w tym temacie stanowiska SN uzasadniając pogląd, że jeżeli czynność dokonana przez strony nie narusza celu art. 7 ust. 3 PrZamPubl, to jest ważna i wywiera skutki prawne w niej wyrażone.
Wprowadzenie
W literaturze niekiedy prezentowany jest pogląd, w świetle którego zmiana podmiotowa po stronie wykonawcy w umowie zawartej w następstwie przetargu, umożliwiająca przejęcie zamówienia publicznego przez podmiot nieuprawniony, jest nieważną czynnością prawną. Podstawowym argumentem na poparcie tej tezy ma być stwierdzenie, że zmiana wykonawcy dokonana nawet za zgodą zamawiającego jest czynnością mającą na celu obejście ustawy, a tym samym nieważną na podstawie art. 58 § 1 KC2. Niektórzy autorzy dodają, że jedynym wyjątkiem od zakazu przeniesienia praw i obowiązków z jednego wykonawcy na innego wykonawcę jest sukcesja uniwersalna (generalna), a więc przejście ogółu praw i obowiązków z jednego podmiotu na drugi podmiot np. w wyniku łączenia lub podziału spółek. Wówczas z mocy prawa następuje zmiana podmiotu będącego wykonawcą3.
Stanowisko SN
Stanowisko to zostało rozpowszechnione po wydaniu przez SN wyroku z 13.1.2004 r.4. W stanie faktycznym będącym podstawą orzekania zamawiający zawarł umowę z wykonawcą po przeprowadzeniu przetargu. W umowie zastrzeżono, że wykonawca ma prawo cesji umowy na inny podmiot po jego utworzeniu i zarejestrowaniu. Wykonawca skorzystał z tego zastrzeżenia i w drodze umowy przeniósł w całości prawa i obowiązki na ten inny podmiot. W uzasadnieniu orzeczenia SN podzielił pogląd Sądu Apelacyjnego, według którego postanowienie umożliwiające przeniesienie praw i obowiązków wynikających z umowy na podmiot, który nie istniał w chwili przeprowadzania przetargu, miało na celu „przejęcie” zamówienia publicznego przez podmiot nieuprawniony, z obejściem rygorów ustawowych i z tego powodu dotknięte było sankcją nieważności na podstawie art. 72 ust. 2 ustawy z 10.6.1994 r. o zamówieniach publicznych5. Podobnie, z uwagi na art. 58 § 1 KC nieważna była umowa o przeniesienie praw i obowiązków. Zdaniem sądu, znajdujący zastosowanie w sprawie przepis art. 12a ZamPublU ma charakter bezwzględnie obowiązujący i nie może być „korygowany” wolą stron6. Wynika to z celu ZamPublU, eksponującego interes publiczny, eliminującego sytuacje korupcjogenne. W rozpatrywanej sprawie SN nie zajmował się oceną tego, czy w danych okolicznościach postanowienie zezwalające na przeniesienie praw i obowiązków wynikających z umowy zawartej w wyniku przeprowadzonego przetargu, jak również dokonane później przeniesienie praw i obowiązków wynikających z tej umowy, naruszają interes publiczny, a zatem cel normy wyrażonej w art. 12a ZamPublU.
Ocena stanowiska SN
Przyjęcie stanowiska, że w każdym przypadku – niezależnie od okoliczności – przeniesienie przez wykonawcę na inny podmiot praw i obowiązków wynikających z umowy zawartej w wyniku przetargu przeprowadzonego na podstawie PrZamPubl jest nieważne, jest moim zdaniem zbyt rygorystyczne i nie znajduje uzasadnienia w ustawie. Zarówno poprzednio obowiązujący art. 12a ZamPublU, jak i obecny art. 7 ust. 3 PrZamPubl nie zawiera normy zakazującej zmiany podmiotowej po stronie wykonawcy. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu cytowanego orzeczenia zasygnalizował, że decydujące znaczenie przy wykładni art. 12a ZamPublU (obecnie art. 7 ust. 3 PrZamPubl) ma cel powołanego przepisu, którym jest ochrona interesu publicznego. Dopiero ustalenie, że w konkretnym przypadku cel ten został naruszony, pozwala na przyjęcie, że czynność do tego prowadząca ma na celu obejście ustawy, a zatem jest nieważna na podstawie art. 58 § 1 KC. Jeżeli czynność dokonana przez strony nie narusza celu art. 7 ust. 3 PrZamPubl, to czynność taka jest moim zdaniem ważna i wywiera skutki prawne w niej wyrażone.
Stanowisko to ilustruje następujący przypadek: X.Y. prowadzący działalność gospodarczą wpisaną do ewidencji jako Zakład „W.” X.Y. i będący Wykonawcą – stroną umów zawartych w wyniku przetargu przeprowadzonego na podstawie PrZamPubl – poinformował podmiot będący Zamawiającym o planowanej zmianie formy organizacyjno-prawnej prowadzenia działalności polegającej na wniesieniu przedsiębiorstwa do „W.” sp. z o.o. spółki komandytowej, w której X.Y. jest komandytariuszem. Jednocześnie X.Y. zwrócił się do Zamawiającego o wyrażenie zgody na przejęcie przez „W.” sp. z o.o. spółkę komandytową wszystkich praw i obowiązków wynikających z łączących strony umów. Zamawiający wyraził taką zgodę na piśmie. Kilka dni później X.Y. wniósł przedsiębiorstwo prowadzone na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej do „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa. Przedmiotem aportu było całe przedsiębiorstwo, wraz z nieruchomościami, majątkiem ruchomym, prawami, wierzytelnościami i innymi składnikami, o których mowa w art. 551 KC. Jednocześnie X.Y. zawarł z „W.” sp. z o.o. spółką komandytową umowę, na podstawie której „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa przejęła wszystkie zobowiązania X.Y., w tym wynikające z umów z Zamawiającym. Bank wyraził zgodę na udzielenie gwarancji dobrego wykonania tych umów przez „W.” sp. z o.o. spółkę komandytową w miejsce dotychczasowych gwarancji wykonania przez Zakład „W.” X.Y. Ze względu na wniesienie całości środków do „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa, z dniem dokonanych czynności nastąpiło wykreślenie z ewidencji działalności gospodarczej prowadzonej przez Zakład „W.” X.Y. Dotychczasowa działalność Zakładu „W.” X.Y. jest kontynuowana w takim samym zakresie przez „W.” sp. z o.o. spółkę komandytową. W szczególności, „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa kontynuuje wykonywanie umów zawartych z Zamawiającym. W takim stanie faktycznym powstała wątpliwość, czy wyrażona przez Zamawiającego zgoda na przeniesienie na „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa praw i obowiązków wynikających z umów zawartych w wyniku przetargu przeprowadzonego na podstawie PrZamPubl jest ważna oraz czy ważna jest umowa przejęcia długu przez „W.” sp. z o.o. spółka komandytowa. |
Jak wskazano wyżej, podmiotowej zmianie umowy po stronie wykonawcy nie stoją na przeszkodzie przepisy PrZamPubl, a w szczególności art. 7 ust. 3 PrZamPubl. Przepis ten stanowi, że zamówienia udziela się wyłącznie wykonawcy wybranemu zgodnie z [...]