Abstrakt
Na tle określenia momentu wygaśnięcia mandatów członków organów zarządzających czy nadzorczych spółek kapitałowych z powodu upływu kadencji powstaje wiele wątpliwości. Dzieje się tak szczególnie w sytuacji powołania członka organu menedżerskiego spółki na wieloletnią kadencję czy też na czas nieokreślony (to ostatnie – choć budzi wątpliwości – jedynie w przypadku spółki z o.o.). Niejasności z tym związane z pewnością mają poważny wpływ na funkcjonowanie spółki, niejednokrotnie przyczyniając się do paraliżu decyzyjnego jej organów. Mogą także skutkować odpowiedzialnością członków zarządu spółki.
Mandat a kadencja
Już na wstępie niniejszego opracowania warto zwrócić szczególną uwagę na rozróżnienie między pojęciami „kadencja” i „mandat”.
Kodeks spółek handlowych1 nie zawiera bowiem legalnej definicji tychże pojęć, jednakże uznać należy, że „mandat członka organu” to posiadanie statusu członka organu menedżerskiego spółki i związane z tym uprawnienie do realizowania funkcji członka danego organu spółki kapitałowej, a także obowiązki z tym połączone. „Kadencja członka organu” z kolei to okres na jaki powołano członka organu2. Powyższe pojęcia nie są więc z sobą tożsame, co znalazło potwierdzenie również w orzecznictwie SN – por. wyrok z 10.11.2006 r.3, w którym SN wskazuje, że: „mandat członka zarządu spółki akcyjnej jest uprawnieniem do sprawowania funkcji piastuna organu osoby prawnej, natomiast kadencja wyznacza okres pełnienia funkcji w zarządzie”.
Wygaśnięcie mandatu
Zakładając, że nie nastąpią żadne nadzwyczajne okoliczności – takie jak śmierć, rezygnacja, odwołanie członka z organu spółki czy zaistnienie ustawowo przewidzianej przeszkody prawnej w pełnieniu funkcji (por. np.: art. 18, 214, 387 KSH) – mandat członka organu menedżerskiego spółki wygasa wskutek upływu czasu na jaki został powołany, tj. z powodu upływu kadencji. Okres kadencji w organie spółki uzależniony jest w pierwszej kolejności od postanowień umowy (statutu) spółki, a jedynie w razie braku odpowiednich uregulowań – od przepisów KSH.
Żadnego istotnego wpływu na długość kadencji nie mają regulaminy zarządu, bądź rady nadzorczej (czy też komisji rewizyjnej), jak również uchwały czy zarządzenia powołujące (delegujące) ich członków. Zgodnie z KSH, jest to bowiem tzw. „materia statutowa”, nie znosząca ingerencji aktów niższego rzędu4.
W przypadku spółki z o.o. z art. 202 § 1 oraz art. 218 § 1 KSH wnioskować można, że ustawodawca przyjął jako zasadę roczną kadencję członka organu menedżerskiego spółki5. W przypadku przepisów dotyczących spółki akcyjnej raczej trudno doszukać się wprost takiego założenia. Warto jednak pamiętać, że art. 369 § 1 i art. 386 § 1 KSH przewidują, że w spółce akcyjnej okres sprawowania funkcji przez członka zarządu czy rady nadzorczej nie może być dłuższy niż 5 lat (co oczywiście nie wyklucza ponownego powołania/delegowania do pełnienia funkcji).
W każdym razie należy przyjąć, że w sytuacji, gdy umowa spółki (statut) nie stanowi inaczej – czy też milczy na ten temat – mandat członka organu menedżerskiego spółki wygasa z dniem odbycia zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia), zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za pierwszy pełny rok obrotowy pełnienia funkcji (będący jednocześnie ostatnim pełnym rokiem obrotowym pełnienia funkcji). Z uwagi na to, że rozpoczęcie kadencji następuje zazwyczaj już w trakcie trwania roku obrotowego, pierwszym pełnym rokiem obrotowym pełnienia funkcji jest rok, w trakcie którego kadencja wygasa.
| Dla przykładu: osoba X powołana jest w dniu 30.6.2007 r. uchwałą zgromadzenia wspólników do pełnienia funkcji członka zarządu spółki z o.o. na okres 1 roku. Rok obrotowy spółki pokrywa się z rokiem kalendarzowym. Z racji tego, że pierwszym pełnym rokiem obrotowym pełnienia funkcji przez X będzie 2008 r. – jego mandat wygaśnie wraz z zatwierdzeniem sprawozdania finansowego za ten właśnie rok, tj. w pierwszej połowie 2009 r. |
Jak wynika z powyższych rozważań kadencja osoby powołanej na jeden rok trwała będzie de facto nawet dwa lata (np. w sytuacji, gdy – w ww. przykładzie – zgromadzenie wspólników zatwierdzające sprawozdanie finansowe odbędzie się w dniu 30.6.2009 r.).
Natomiast w przypadku powołania członka organu na okres dłuższy niż rok – jeśli umowa spółki (statut) określa kadencję na okres dłuższy niż rok – jego mandat wygasa z dniem odbycia Zgromadzenia Wspólników (Walnego Zgromadzenia) zatwierdzającego sprawozdanie finansowe za ostatni pełny rok obrotowy pełnienia tej funkcji (zob. art. 202 § 2, art. 218 § 2, art. 369 § 4 i art. 386 § 2 w zw. z art. 369 § 4 KSH).
| Tak więc: w sytuacji, gdy osoba Y powołana jest w dniu 30.3.2006 r. uchwałą walnego zgromadzenia do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej spółki na okres 3 lat (a rok obrotowy tej spółki pokrywa się z rokiem kalendarzowym), mandat osoby powołanej wygaśnie – zdaniem autorów (o poglądzie przeciwnym będzie mowa poniżej) – z dniem zatwierdzenia sprawozdania finansowego za 2008 r. Może się także zdarzyć sytuacja, że osoba Y powołana zostaje w dniu 30.6.2006 r. do pełnienia funkcji członka rady nadzorczej spółki na okres 3 lat, natomiast walne zgromadzenie zatwierdzające sprawozdanie finansowe za 2008 r. odbywa się 30.3.2009 r. W takim przypadku mandat Y trwa 2 lata i 9 miesięcy (!). |
Warto [...]