Abstrakt
W toku postępowania o podział majątku wspólnego małżonków po ustaleniu składu majątków małżonków, a w szczególności składu majątku wspólnego, sąd ustala wartość praw podlegających podziałowi. Zagadnienie powyższe może sprawić wiele trudności. W szczególności powyższa uwaga odnosi się do ustalenia wartości nakładu na majątek wspólny, który stanowi wkład budowlany wniesiony z majątku odrębnego (osobistego) jednego z małżonków1. Problem ten został poddany analizie w niniejszym artykule. Autor opowiada się za przyjęciem koncepcji stosowania miernika w postaci wartości spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego dla ustalenia wartości wkładu budowlanego, czyli wartości poniesionego nakładu.
Uwagi wstępne
Pojawia się pytanie o relacje pomiędzy wartością wyżej wymienionego nakładu a wartością spółdzielczego prawa do lokalu własnościowego, które zostało otrzymane w zamian za wniesienie z majątku odrębnego wkładu budowlanego w pełnej wysokości. Zagadnienie powyższe budzi wątpliwości tak w doktrynie, jak i w orzecznictwie2. Kolejny problem dotyczy relacji pomiędzy wartością nakładu z chwili dokonywania podziału majątku wspólnego małżonków a waloryzacją sądową, o której mowa w art. 3581 § 3 KC.
Poza zakresem rozważań pozostaje problematyka związana z przynależnością spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego do majątków małżonków3. Pominięto również rozważania dotyczące postępowania o podział majątku wspólnego małżonków, które uregulowane jest w art. 566–567 KPC4.
Do ustalenia składu i wartości majątku wspólnego małżonków znajdzie zastosowanie art. 684 w zw. z art. 567 § 3 KPC. Zgodnie z powyższymi regulacjami, skład i wartość majątku wspólnego małżonków ustala sąd5.
Chwilą właściwą dla określenia wartości wspólnego majątku byłych małżonków jest chwila dokonywania podziału tego majątku, tj. chwila zamknięcia rozprawy, a to z mocy art. 316 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC6.
Przy ocenie wartości poszczególnych praw podlegających podziałowi uwzględnia się ceny rynkowe. Zgodnie z tezą postanowienia SN z 30.11.1972 r.7: „Wartość spółdzielczego prawa do lokalu w spółdzielni budowlano-mieszkaniowej przy ustalaniu wartości majątku wspólnego małżonków ulegającego podziałowi (art. 684 w zw. z art. 567 § 3 KPC) określa się według cen rynkowych”.
A zatem, w toku postępowania o podział majątku wspólnego ex lege sąd ustala, czy w skład majątku wspólnego wchodzi spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz jaka jest wartość tego prawa. Zgodnie ze stanowiskiem SN, o zwrocie wydatków i nakładów z majątku odrębnego na majątek wspólny orzeka sąd wyłącznie na wniosek, a nie z urzędu, gdyż roszczenia te nie wchodzą w skład majątku wspólnego małżonków8.
Wkład budowlany jako nakład z majątku odrębnego małżonka na majątek wspólny
Zgodnie z uchylonym przepisem art. 215 § 49 ustawy z 16.9.1982 r. – Prawo spółdzielcze10: „Jeżeli stosunki majątkowe między małżonkami podlegają wspólności ustawowej, wkład mieszkaniowy lub budowlany należy przed przydziałem lokalu wspólnie do obojga małżonków, niezależnie od pochodzenia środków, z których został zgromadzony. Przepis ten nie narusza uprawnienia każdego z małżonków do żądania zwrotu wydatków i nakładów poczynionych z jego majątku odrębnego na majątek wspólny”.
Tak w doktrynie, jak i w orzecznictwie przyjmowano, że wniesienie wkładu budowlanego z majątku odrębnego (osobistego) małżonka do spółdzielni prowadzi do powstania nakładów na majątek wspólny małżonków.
Jak wskazał SN w tezie I uchwały pełnego składu Izby Cywilnej z 30.11.1974 r.11 wpłata na wkład mieszkaniowy, ze zgromadzeniem którego związany był przydział mieszkania spółdzielczego, do którego prawo wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, dokonana przez jedno z małżonków przed powstaniem między nimi wspólności majątkowej, jest wpłatą pochodzącą ze środków stanowiących majątek odrębny tego małżonka, stanowiąc nakład z majątku odrębnego tego małżonka na majątek wspólny. Stanowisko powyższe pomimo zmienionego stanu prawnego zostało zaaprobowane przez orzecznictwo SN12. |
De lege lata uchylenie art. 215 § 4 PrSpółdz może prowadzić do trudności związanych z rozliczeniem między małżonkami wkładu wniesionego przez jednego z małżonków z majątku odrębnego (osobistego). Nie budzi wątpliwości, że po uchyleniu przepisów art. 215 PrSpółdz, stanowiących lex specialis wobec przepisów KRO, problem rozliczeń między małżonkami należy rozstrzygnąć zgodnie z zasadami obowiązującymi w KRO. Kolejna trudność związana jest z nowelizacją tych przepisów, która dokonana została przez ustawę z 17.6.2004 r.13 i która weszła w życie 20.1.2005 r. Nowelizacja ta wprowadziła m.in. w art. 33 pkt 10 KRO zasadę zupełnej surogacji, która oznacza, że przedmiot majątkowy nabyty w zamian przedmiotu wchodzącego w skład majątku osobistego nadal będzie wchodził w skład majątku osobistego.
Generalnie można pokusić się o stwierdzenie, że problem rozliczenia wkładu powstanie wówczas, gdy [...]