Czasopisma logo

Monitor Prawniczy

nr 8/2009

Kodeks spólek handlowych po nowelizacjach z 2008 r.

Ewa Skibińska
Autorka jest adiunktem w Katedrze Prawa Gospodarczego Prywatnego na WPiA Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie; [email protected]
Abstrakt

W wyniku czterech nowelizacji w 2008 r. (ustawy z 13.6.2008 r., 23.6.2008 r., 23.10.2008 r., 5.12.2008 r.) przepisy Kodeks spółek handlowych zostały istotnie zmienione.

Nowe rozwiązania wprowadzone do przepisów KSH dotyczą przede wszystkim spółek kapitałowych w trzech obszarach zagadnień, tj.

  • instytucji kapitału zakładowego,
  • zasad funkcjonowania walnego zgromadzenie akcjonariuszy oraz
  • transgranicznego łączenia się spółek.

Ponadto, wprowadzone zostały zmiany dotyczące spółek osobowych m.in. zniesienie obowiązku przekształcenia spółek cywilnych w spółki jawne.

Celem niniejszej publikacji jest prezentacja najistotniejszych aspektów nowelizacji z 2008 r., wskazanie podstaw w przepisach prawa wspólnotowego (w przypadku przepisów implementujących dyrektywy wspólnotowe) oraz przedstawienie intencji ustawodawcy (stąd liczne odniesienia do treści uzasadnień poszczególnych ustaw zmieniających przepisy KSH).

1. Nowelizacja z 13.6.2008 r.

Dnia 13.6.2008 r. została uchwalona nowelizacja przepisów KSH. Stanowi ona implementację przepisów dyrektywy 2006/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 6.9.2006 r., która nowelizuje przepisy dyrektywy Rady 77/91/EWG z 13.12.1976 r. w sprawie tworzenia spółek akcyjnych i utrzymania oraz zmian wysokości ich kapitału (zwanej również Drugą dyrektywą). Przepisy te weszły w życie dnia 5.10.2008 r.

Powyższa nowelizacja przepisów Drugiej dyrektyw wynika z toczącej się obecnie w Państwach Członkowskich dyskusji dotyczącej kapitału zakładowego, która została zapoczątkowana formalnie komunikatem Komisji z 21.5.2003 r. dla Rady i Parlamentu Europejskiego zatytułowanym „Unowocześnienie prawa spółek i wzmocnienie ładu korporacyjnego w Unii Europejskiej – plan działania” (szerzej: J. Napierała, Europejskie prawo spółek, Warszawa 2006, s. 232 oraz 241 i n., a także przytoczona tam literatura). Komisja uznała, że w pierwszej kolejności, celem jest uproszczenie i unowocześnienie Drugiej dyrektywy, co ma podnieść w znacznym stopniu konkurencyjność spółek przynależnych do Państw Członkowskich UE, bez ograniczania ochrony oferowanej akcjonariuszom i wierzycielom (motyw drugi dyrektywy 2006/68). Efektem tych prac są postanowienia dyrektywy 2006/68/WE.

Następnym etapem są badania oraz konsultacje z Państwami Członkowskimi odnośnie zasadności koncepcji wprowadzenia systemu ochrony wierzycieli, alternatywnego wobec kapitału zakładowego. W wyniku tych prac ma powstać regulacja umożliwiająca Państwom Członkowskim wybór pomiędzy utrzymaniem w ramach krajowych porządków prawnych instytucji kapitału zakładowego, bądź wprowadzeniem alternatywnego system ochrony wierzycieli (np. testu wypłacalności i testu stosunku aktywów do zobowiązań), lub pozostawiając spółkom prawo wyboru między instytucją kapitału zakładowego a systemem alternatywnym (por. Uzasadnienie1).

Zakres nowelizacji obejmuje:

  •  zwolnienie z obowiązku badania niektórych aportów przez biegłego rewidenta (art. 312, art. 3121, art. 394 § 3, art. 431 § 7, art. 4471, art. 449 § 3 i art. 536 § 3 KSH),
  •  liberalizację zasad nabywania przez spółkę własnych akcji (art. 362 § 1 pkt 8, art. 362 § 2 pkt 2 oraz art. 363 § 1, § 4 i § 6 KSH),
  •  liberalizację zakazu finansowania przez spółkę nabycia emitowanych przez nią akcji (art. 15 § 2, art. 345, art. 415 § 11 KSH),
  •  ułatwienia w przeprowadzeniu obniżenia kapitału zakładowego (art. 456 oraz art. 458 § 2 pkt 4 KSH).

Kodeks spółek handlowych do 5.10.2008

Kodeks spółek handlowych od 5.10.2008

Umowa z członkiem władz spółki dominującej

Art. 15 (…)
§ 2. Zawarcie przez spółkę zależną umowy wymienionej w § 1 z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody rady nadzorczej spółki zależnej. Jeżeli spółka zależna nie ma rady nadzorczej, jest wymagana zgoda zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dominującej. Do wyrażenia zgody i skutków braku zgody stosuje się art. 17 § 1 i 2. 		Art. 15 (…)
§ 2. Zawarcie przez spółkę zależną umowy wymienionej w § 1 z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia spółki dominującej. Do wyrażenia zgody i skutków braku zgody stosuje się przepisy art. 17 § 1 i 2.
W wyniku nowelizacji przepisu art. 15 § 2 KSH ograniczono wymóg zgody na zawarcie przez spółkę zależną umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, prokurentem lub likwidatorem spółki dominującej do zgody zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia spółki dominującej. Tym samym zniesiono dotychczasowe kompetencje w tym zakresie rady nadzorczej spółki zależnej. W piśmiennictwie podkreślano, że w praktyce wpływ na obsadę rady nadzorczej spółki zależnej, a tym samym i jej decyzje, mają członkowie zarządu spółki dominującej (A. Szajkowski, M. Tarska [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, KSH. Komentarz. t. I, Warszawa 2006 , s. 265 i n. i przywołana tam literatura). Często też członkowie zarządu spółki dominującej zasiadają w radach nadzorczych spółek zależnych, a zatem stają się oni sędziami we własnej sprawie. W tym przypadku członkowie zarządu spółki dominującej mogą znaleźć się w kłopotliwej sytuacji, gdy decyzja ma być podjęta w interesie spółki dominującej i jednocześnie będzie niekorzystna dla spółki zależnej. Wydaje się, że regulacje art. 293 i 483 KSH (odpowiedzialność cywilnoprawną) i art. 585-595 KSH (odpowiedzialność karna), które mają dać gwarancje należytego sprawowania przez nich mandatu – są niewystarczające. W piśmiennictwie zwraca uwagę, że mocniejszy systemem kontroli stanowi przekazanie kompetencji wyrażania zgody tylko walnemu zgromadzeniu albo zgromadzeniu wspólników spółki zależnej, a nie radzie nadzorczej spółki zależnej (A. Kidyba, KSH. Komentarz, t. I, Warszawa 2008, s. 114).
Warto dodać, że zakres podmiotowy przepisu art. 15 § 2 KSH uległ wcześniej zmianie na podstawie ustawy z 12.12.2003 r. Wówczas zrezygnowano z wymogu uzyskania zgody zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia spółki zależnej argumentując, że nie zabezpiecza on dostatecznie przed nadużyciami.

Opinia biegłego rewidenta

Art. 312
§ 1. Sprawozdanie założycieli należy poddać badaniu jednego albo kilku biegłych rewidentów w zakresie jego prawdziwości i rzetelności, jak również celem wydania opinii, czy wartość wkładów niepieniężnych odpowiada co najmniej wartości nominalnej obejmowanych za nie akcji bądź wyższej cenie emisyjnej akcji, a także czy wysokość przyznanego wynagrodzenia lub zapłaty jest uzasadniona. 		Art. 312
§ 1. Sprawozdanie założycieli należy poddać badaniu jednego albo kilku biegłych rewidentów w zakresie jego prawdziwości i rzetelności, jak również celem wydania opinii, jaka jest wartość godziwa wkładów niepieniężnych i czy odpowiada ona co najmniej wartości nominalnej obejmowanych za nie akcji bądź wyższej cenie emisyjnej akcji, a także czy wysokość przyznanego wynagrodzenia lub zapłaty jest uzasadniona.
Do art. 312 KSH wprowadzono pojęcie wartości godziwej, jako miernik oceny przez biegłego wartości aportu. Termin ten wynika z art. 10a ust. 2 dyrektywy 2006/68. W Uzasadnieniu wskazano, że wartość godziwa aportu powinna być rozumiana jako wartość zapewniająca pokrycie kapitału zakładowego (podkreślono w ten sposób funkcję ochronną kapitału zakładowego wobec wierzycieli). Zgodnie z art. 10a ust. 2 lit. b dyrektywy 2006/68 wycena powinna być przeprowadzona zgodnie z ogólnie przyjętymi standardami i zasadami wyceny obowiązującymi w Państwie Członkowskim, stosowanymi w odniesieniu do rodzaju aktywów mających stanowić przedmiot wkładu. Wartość godziwą aportu należy obliczać przede wszystkim według ceny rynkowej aportu (por. zwłaszcza art. 7 i art. 28–35 RachunkU; zob.: S. Sołtysiński [w:] S. Sołtysiński, A. Szajkowski, A. Szumański, J. Szwaja, KSH. Komentarz, t. III, Warszawa 2008, s. 149; A. Szumański [w:] W. Pyzioł, A. Szumański, I. Weiss, Prawo spółek, Bydgoszcz 2005, s. 558–559).

Odstąpienie od badania aportów przez biegłego rewidenta

 Art. 3121
§ 1. Zarząd może odstąpić od badania przez biegłego rewidenta wkładów niepieniężnych, których przedmiotem są:
1) zbywalne papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego, jeżeli ich wartość jest ustalana według średniej ceny ważonej, po której były przedmiotem obrotu na rynku regulowanym w okresie sześciu miesięcy, poprzedzających dzień wniesienia wkładu,
2) aktywa inne niż wymienione w pkt 1, jeżeli biegły rewident wydał opinię na temat ich wartości godziwej, ustalonej na dzień przypadający nie wcześniej niż sześć miesięcy przed dniem wniesienia wkładu,
3) aktywa inne niż wymienione w pkt 1, jeżeli ich wartość godziwa wynika ze sprawozdania finansowego za poprzedni rok obrotowy, zbadanego przez biegłego rewidenta na zasadach przewidzianych w ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości dla badania rocznych sprawozdań finansowych i skonsolidowanych sprawozdań finansowych.
§ 2. Zarząd podda jednak badaniu biegłego rewidenta wycenę wkładów niepieniężnych, jeżeli:
1) wystąpiły nadzwyczajne okoliczności, które wpłynęły na cenę zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów rynku pieniężnego w chwili ich wniesienia, w szczególności związane z utratą płynności obrotu na rynku regulowanym,
2) wystąpiły nowe okoliczności, które mogły istotnie wpłynąć na wartość godziwą wkładów w chwili ich wniesienia.
§ 3. Jeżeli zarząd nie podda badaniu biegłego rewidenta wyceny wkładów, o których mowa w § 1 pkt 2 i 3, mimo wystąpienia okoliczności uzasadniających taką wycenę, zażądać badania mogą akcjonariusze, reprezentujący co najmniej jedną dwudziestą kapitału zakładowego zarówno w dniu podjęcia uchwały o podwyższeniu kapitału, jak i w dniu wystąpienia z żądaniem. Prawo to przysługuje do dnia wniesienia wkładów.
§ 4. Jeżeli zarząd nie złoży wniosku do sądu rejestrowego o wyznaczenie biegłego rewidenta w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania żądania, z wnioskiem takim mogą wystąpić akcjonariusze legitymowani zgodnie z § 3.
§ 5. Jeżeli wkład niepieniężny nie był przedmiotem badania biegłego rewidenta, spółka ogłasza w terminie miesiąca od dnia wniesienia wkładu:
1) opis przedmiotu wkładu, jego wartość, źródło wyceny oraz metodę wyceny,
2) oświadczenie, czy przyjęta wartość wkładu odpowiada jego wartości godziwej oraz liczbie i wartości nominalnej akcji obejmowanych w zamian za ten wkład bądź wyższej cenie emisyjnej akcji,
3) oświadczenie stwierdzające brak nadzwyczajnych bądź nowych okoliczności wpływających na wycenę wkładu.
W art. 3121 KSH implementowano przepisy art. 10a i 10b dyrektywy 2006/68. Na ich podstawie jest możliwe odstąpienie od badania przez biegłego rewidenta wkładów niepieniężnych w odniesieniu do trzech rodzajów aktywów, określonych w § 1 omawianego artykułu.
Po pierwsze, dotyczy to zbywalnych papierów wartościowych lub instrumentów rynku pieniężnego, jeżeli ich wartość [...]

[...]