Abstrakt

Jednym z najczęściej spotykanych w praktyce typów postępowań o nadanie klauzuli wykonalności (postępowań klauzulowych) jest postępowanie o jej nadanie przeciwko małżonkowi dłużnika. Artykuł przedstawia warunki jego wszczęcia i prowadzenia zgodnie z obowiązującym stanem prawnym, ze wskazaniem różnic w tym zakresie istniejących przed wprowadzeniem zmian ustawą z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy – kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw¹.

Wprowadzenie

Uregulowanie tego rodzaju postępowań sądowych zasługuje na szczególną uwagę, chociażby ze względu na potencjalną możliwość ścierania się interesów, z jednej strony wierzycieli, z drugiej zaś członków rodziny dłużnika, mających częstokroć niewielki, czy wręcz żaden, związek z jego rozporządzeniami majątkowymi, które doprowadziły do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Jest to tym istotniejsze, jeśli weźmie się pod uwagę treść art. 18 i art. 71 ust. 1 Konstytucji, które proklamują zasadę ochrony rodziny, stanowiąc, że rodzina znajduje się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej, zaś Państwo w swojej polityce społecznej i gospodarczej uwzględnia dobro rodziny. Co istotne, z punktu widzenia systematyki niniejszego opracowania, problematyka formy postępowania o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, stanowi faktycznie fragment szerszego zagadnienia, jakim są stosunki majątkowe pomiędzy małżonkami. Pojęciem tym określa się w doktrynie wszystkie te relacje istniejące między małżonkami, które odnoszą się do sfery ich interesów ekonomicznych. Będzie zatem chodziło tutaj zarówno o wspólność praw majątkowych, jak i o rozliczenia związane z dokonywaniem nakładów oraz ponoszeniem wydatków, a także o kwestie odpowiedzialności za zobowiązania. Do stosunków majątkowych małżeńskich sensu largo zalicza się przy tym również roszczenia odszkodowawcze, i to zarówno między małżonkami, jak i w stosunku do osób trzecich². Należy przy tym mieć na względzie okoliczność, że ten fragment regulacji zawartych w KRO i pośrednio w KPC został najdalej zmodyfikowany w wyniku zmian wprowadzonych ZmKROU. Fakt ten nie może być jednak zaskoczeniem, skoro kształt regulacji sprzed nowelizacji poddawany był regularnej krytyce, przede wszystkim jako wywołujący trudności w kwalifikowaniu nabywanych praw do poszczególnych mas majątkowych małżonków, komplikujący zarząd majątkiem wspólnym małżonków, wreszcie niekorzystny dla wierzycieli, w sytuacji egzekucji wierzytelności z majątku wspólnego małżonków³.

Warunki formalne wniosku

Jak stanowi art. 71 pkt 2 ustawy z 28.7.2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych⁴ od wniosku o nadanie klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika sąd pobiera opłatę stałą w kwocie 50 zł. Należy zatem zauważyć wzrost opłaty w stosunku do poprzedniego stanu prawnego, gdyż zgodnie z treścią § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 15.11.1996 r.⁵ w sprawie wysokości opłat kancelaryjnych w sprawach cywilnych, uchylonego 2.3.2006 r., za klauzulę wykonalności pobierało się opłatę kancelaryjną w kwocie 6 zł za każdą stronicę wydanego dokumentu. Artykuł 149 ust. 1 KSCU rozstrzygnął jednocześnie ewentualne spory intertemporalne w zakresie wysokości opłaty sądowej stwierdzając, że w sprawach wszczętych przed dniem wejścia w życie ustawy stosuje się, do czasu zakończenia postępowania w danej instancji, dotychczasowe przepisy o kosztach sądowych. W judykaturze uzupełniono przy tym powyższą kwestię uznając, że do zażalenia na postanowienie o nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności przeciwko małżonkowi dłużnika, wydane przed wejściem w życie ww. ustawy, mają zastosowanie przepisy tej ustawy⁶.

Pod rządami nowego stanu prawnego drugim wymogiem formalnym przedmiotowego wniosku jest dołączenie do niego przez wierzyciela dokumentów urzędowych lub prywatnych wykazujących, że stwierdzona tytułem egzekucyjnym wierzytelność powstała z czynności prawnej dokonanej za zgodą małżonka dłużnika.. Przepis art. [...]