Abstrakt
W dniu 11.1.2009 r., weszła w życie nowelizacja ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów1. Nowelizacja ta w istotny sposób przebudowuje instytucję zastawu rejestrowego. Należy mieć nadzieję, że uczyni ona zastaw rejestrowy atrakcyjnym sposobem zabezpieczenia wierzytelności, efektywnym i stosunkowo łatwym w ustanawianiu i późniejszym stosowaniu. Najważniejsze kierunki nowelizacji to: uproszczenie i unowocześnienie przepisów oraz zniesienie pewnych barier – w szczególności zniesienie ograniczeń podmiotowych, po stronie wierzyciela-zastawnika co do kompetencji ustanowienia zastawu, zwiększenie roli tzw. administratora zastawu, usprawnienie i uproszczenie procedur sądowych, stworzenie e-dostępu do sądu i możliwości uzyskiwania odpisów i zaświadczeń drogą elektroniczną.
Likwidacja ograniczeń podmiotowych i ograniczeń swobody przepływu kapitału
W ustawie zmieniono art. 1 ust. 1 ZastRejU i zniesiono ograniczenia podmiotowe po stronie zastawnika. Tym samym zastaw rejestrowy będzie zabezpieczeniem „prawa powszechnego”, służącym wszystkim podmiotom prawa cywilnego, a nie tylko ich wybranym kategoriom.. Zastawnikami mogą być wszelkie podmioty prawa polskiego i prawa obcego. W tym ostatnim przypadku, we wniosku o wpis zastawu należy podać adres do doręczeń w Polsce (art. 40 ust. 1 pkt 2 ZastRejU).
Zwiększy to niewątpliwie atrakcyjność tego instrumentu prawnego dla wszystkich wierzycieli, także przedsiębiorców zagranicznych i konsumentów. Nowelizacja usunęła sprzeczność ZastRejU z prawem unijnym, a konkretnie art. 56 i n. TWE w zakresie swobody przepływu kapitału i zabezpieczeń2.
Zwiększenie znaczenia instytucji administratora zastawu
Po nowelizacji zwiększyła się rola administratora zastawu występującego po stronie wierzyciela-zastawnika. Administratora zastawu można określić jako powiernika zastawu, który działając w imieniu własnym, ale także na cudzy rachunek (jako zastępca pośredni) może reprezentować prawa kilku współwierzycieli (zastawników) z tytułu wierzytelności zabezpieczonej zastawem. Powołanie do życia administratora zastawu pozwala na wykorzystanie rozwiązania popularnego w świecie, polegającego na wybraniu jednego z wierzycieli uczestniczącego w finansowaniu przedsięwzięcia „przedstawicielem do spraw zabezpieczeń” (ang. security agent), reprezentującego i wykonującego prawa pozostałych wierzycieli wobec dłużnika rzeczowego.
Zgodnie z art. 4 ust. 1 ZastRejU w razie zabezpieczenia:
1) wierzytelności przysługującej dwóm lub więcej wierzycielom,
2) dwóch lub więcej wierzytelności wynikających z umów,
3) przeniesienia części wierzytelności zabezpieczonej zastawem rejestrowym na inną osobę,
4) wierzytelności objętej układem w postępowaniu upadłościowym lub naprawczym, jeden z wierzycieli wskazany w umowie zawartej z pozostałymi wierzycielami lub w układzie, może być upoważniony do zabezpieczenia zastawem rejestrowym wierzytelności przysługujących pozostałym wierzycielom i do wykonywania we własnym imieniu, ale na ich rachunek, praw i obowiązków zastawnika wynikających z umowy zastawniczej i przepisów prawa (administrator zastawu)3.. W przypadku ustanowienia zastawu rejestrowego na rzecz administratora zastawu, tylko jego osobę wpisuje się w rejestrze, tylko administrator zastawu wykonuje uprawnienia rzeczowe wobec zastawcy w imieniu własnym i innych wierzycieli zabezpieczonych.
Zastaw rejestrowy zabezpieczający wierzytelności z tytułu dłużnych papierów wartościowych emitowanych w serii może być ustanowiony na rzecz wszystkich wierzycieli bez imiennego ich wskazania. W takim przypadku ustanowienie administratora zastawu jest obowiązkowe na podstawie [...]