Abstrakt
Przepisy Kodeksu spółek handlowych dotyczące wygaśnięcia mandatów członków organów spółek kapitałowych1 należą do kontrowersyjnych i wywołujących wiele trudności interpretacyjnych. Poważne problemy rodzi m.in. określenie momentu wygaśnięcia mandatu wskutek upływu kadencji2. Nie jest bowiem jednoznaczne, jak ową kadencję obliczać3 (a nawet to, czy do wygaśnięcia mandatu konieczne jest zatwierdzenie sprawozdania finansowego4). W ostatnim czasie, w związku z sytuacją w Telewizji Polskiej S.A., rozgorzała dyskusja na temat momentu wygaśnięcia mandatu, tj. czy mandat wygasa „w chwili powzięcia uchwały”5, czy też „na koniec dnia”6. Niniejszy artykuł dotyczy tej właśnie – o ogromnym praktycznym znaczeniu – materii, będąc równocześnie drugą częścią publikacji, która ukazała się w Monitorze Prawniczym Nr 9/20097.
Wygaśnięcie mandatu. Uwagi ogólne
Zgodnie z KSH, mandaty członków organów spółek kapitałowych wygasają albo wskutek wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności (śmierć, rezygnacja, odwołanie, a także z powodu przyczyn wskazanych w art. 18 KSH lub innych przepisach, które uniemożliwiają pełnienie funkcji – por. m.in. art. 214 i 387 KSH) albo wskutek upływu kadencji. W tym ostatnim przypadku odpowiednie przepisy KSH8, stanowią, że mandaty te wygasają „z dniem odbycia zgromadzenia9 zatwierdzającego sprawozdanie finansowe” za wskazany w KSH (w zależności od długości kadencji) rok obrotowy. W związku z powyższym sformułowaniem pojawiło się, zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie wiele rozbieżności interpretacyjnych. Po pierwsze, powstało pytanie, jak należy liczyć kadencję członków organów spółek kapitałowych i w jakiej zależności pojęcie „kadencja” pozostaje w stosunku do pojęcia ”mandat”10. Po drugie, zastanawiano się, czy w powyższym sformułowaniu nacisk położony jest na zatwierdzenie sprawozdania finansowego, czy też na odbycie zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe (a więc, czy do wygaśnięcia mandatu z powodu upływu kadencji konieczne jest podjęcie uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego, czy też wystarczy odbycie głosowania nad taką uchwałą, niezależnie od jego wyniku, a więc, pomimo podjęcia uchwały o niezatwierdzeniu sprawozdania finansowego11). Część doktryny zauważyła także problem związany z precyzyjnym określeniem momentu, w którym wygasają mandaty członków organów spółek kapitałowych, a mianowicie: czy jest to chwila zatwierdzenia sprawozdania finansowego spółki (podjęcia uchwały w tej sprawie przez zgromadzenie), czy też upływ dnia, w którym zgromadzenie to miało miejsce. To właśnie zagadnienie będzie przedmiotem niniejszego artykułu.
Zanim przejdziemy do dalszych rozważań, należy podkreślić, że kwestia zatwierdzenia sprawozdania finansowego za wskazany w KSH rok obrotowy, należy do kompetencji zwyczajnego zgromadzenia (art. 231 § 2 pkt 1 oraz art. 395 § 2 pkt 1 KSH). Jak się jednak wskazuje w doktrynie, jeżeli na zwyczajnym zgromadzeniu nie zostanie przyjęte sprawozdanie finansowe, natomiast nastąpi to na zwołanym później nadzwyczajnym zgromadzeniu, wówczas mandat wygaśnie dopiero na tym nadzwyczajnym zgromadzeniu12.
Przegląd poglądów doktryny
1. Wygaśnięcie mandatu na koniec dnia, w którym została podjęta uchwała zatwierdzająca sprawozdanie finansowe spółki
Na wstępie wskazać należy, że stanowisko, zgodnie z którym, to koniec dnia miałby być momentem decydującym dla wygaśnięcia mandatu wskutek upływu kadencji, jest dominujące w doktrynie prawa13. Zwolennicy tej interpretacji odwołują się przede wszystkim do wykładni literalnej odpowiednich przepisów KSH (art. 202 § 1–3, art. 218 § 1–2 KSH – dla sp. z o.o. oraz art. 369 § 4 i art. 386 § 2 w zw. z art. 369 § 4 KSH – dla S.A.). Przepisy te stanowią, że mandaty członków organów spółek kapitałowych wygasają „z dniem odbycia zgromadzenia zatwierdzającego sprawozdanie finansowe” za wskazany w KSH rok obrotowy. W związku z tym, podkreśla się, że wykładnia literalna ww. przepisów przemawia za tym, iż sformułowanie „z dniem” należy rozumieć jako „z końcem dnia”14.
Za takim rozumieniem wskazanych wyżej przepisów przemawiać ma [...]