Abstrakt

W opracowaniu przedstawiono najważniejsze kwestie cywilnoprawne dotyczące problematyki wykonywania prac projektowych na potrzeby budownictwa. W niezbędnym zakresie uwzględniono rozwiązania publicznoprawne dotyczące projektantów i wymogów odnośnie do wykonania dokumentacji projektowej i pełnienia nadzoru autorskiego, przewidzianych prawem budowlanym. Wykorzystano stosowane w praktyce reprezentatywne umowy o prace projektowe, zawarto uwagi praktyczne, uwzględniono stanowisko judykatury oraz przedstawiono propozycje zmian legislacyjnych.

Regulacje umów o prace projektowe w procesie budowlanym

Umowy o prace projektowe nazywane w praktyce także umowami o wykonanie projektu architektonicznego, umowami o wykonanie prac projektowych, umowami o wykonanie projektu budowlanego, umowami o wykonanie dokumentacji projektowej, umowami o przygotowanie projektu budowlanego, umowami o wykonanie dokumentacji projektowej i pełnienie nadzoru autorskiego, umowami o wykonanie projektów wykonawczych oraz umowy o roboty budowlane, należą do najważniejszych umów o wykonawstwo budowlane. Obecnie umowy o prace projektowe nie są uregulowane normatywnie. Problematykę umów o prace projektowe w budownictwie do lat 90. ubiegłego wieku regulowały ogólne warunki umów, obowiązujące w stosunkach między jednostkami gospodarki uspołecznionej. Po ich uchyleniu w zakresie umów o wykonawstwo inwestycyjne pozostała tylko umowa o roboty budowlane, która ma charakter ramowy¹.

Ramowa regulacja umowy o roboty budowlane w Kodeksie cywilnym, która w założeniu miała być uzupełniona o szczegółowe rozwiązania zawarte w ogólnych warunkach umów, nie spełnia obecnie wymogów praktyki, o czym świadczy liczne i wyjątkowo niespójne orzecznictwo. Z podobną sytuacją mamy do czynienia w zakresie umów o prace projektowe, gdzie brak jest regulacji normatywnej. Stąd zachodzi potrzeba bardziej szczegółowego unormowania tych umów. Z uwagi na znaczenie umowy o prace projektowe w procesie budowlanym, uwzględniając wieloletnią praktykę stosowania ogólnych warunków umów regulujących umowę o prace projektowe w budownictwie w stosunkach gospodarki uspołecznionej, należałoby w Kodeksie cywilnym zamieścić odpowiednią regulację. Umowa o prace projektowe mogłaby zostać ukształtowana jako contractus nominatus, o ile przedmiot świadczenia pozwoliłby na takie jej ukształtowanie.

Jeżeli chodzi o umowę o roboty budowlane kwestią otwartą jest to, czy umowa ta ma zostać uregulowana w przepisach Kodeksu cywilnego jako wyodrębniony typ umowy nazwanej, czy też jako podtyp umowy o dzieło, czy też powinna podlegać odrębnej szczegółowej regulacji pozakodeksowej.

Zastosowana w przepisie art. 647 KC definicja umowy o roboty budowlane charakteryzuje się dużym stopniem ogólności, w związku z tym – zwłaszcza z uwagi na potrzeby praktyki – celowe byłoby pozostawienie regulacji umowy o roboty budowlane w przyszłym Kodeksie cywilnym i rozwinięcie jej postanowieniami o podtypach tej umowy, obejmujących umowę o generalną realizację inwestycji budowlanych, umowy o podwykonawstwo oraz umowę o wykonawstwo częściowe. Z uwagi na okoliczności wyodrębnienia w Kodeksie cywilnym umowy o roboty budowlane jako umowy nazwanej, niebędącej podtypem umowy o dzieło, biorąc pod uwagę wieloletnie tradycje jej stosowania w tej postaci w praktyce, nie wydaje się celowe uregulowanie umów o wykonawstwo inwestycyjne (budowlane), jako podtypów umowy o dzieło.

Wypowiadając się za odrębną regulacją umowy o dzieło i szeroko rozumianych umów o wykonawstwo budowlane należałoby rozważyć następujące warianty legislacyjne możliwe do zastosowania w Kodeksie cywilnym. Do umów o wykonawstwo budowlane należą przede wszystkim umowy o prace projektowe (i umowy o nadzór autorski) oraz umowy o roboty budowlane. Powyższe umowy powinny zostać uregulowane w Kodeksie cywilnym. Stopień szczegółowości regulacji prawnej nie powinien zależeć od stosowania ogólnych warunków umów lub wzorów umów, mających charakter lex contractus. Z umowami o wykonawstwo inwestycyjne związane są umowy o prace geodezyjne, geotechniczne, mające z reguły charakter prawny umów o dzieło oraz umowy o zastępstwo inwestycyjne (umowy powiernicze), umowy o nadzór inwestorski, będące umowami o świadczenie usług, do których na podstawie przepisu art. 750 KC, stosuje się odpowiednio przepisy umowy zlecenia. Wspomniane umowy nie powinny być wyodrębniane w Kodeksie cywilnym, gdyż niemożliwe jest stworzenie ram normatywnych, które pozwoliłyby ująć wszystkie te umowy. Ponadto, umowy te nie dadzą się zakwalifikować jako contractus nominatus, gdyż możliwe jest przyporządkowanie ich do określonego typu umowy nazwanej wyodrębnionego na szczeblu wyższym, z punktu widzenia hierarchii źródeł prawa (umowy o dzieło lub umowy zlecenia).

Regulacja umów o wykonawstwo inwestycyjne w Ko­deksie cywilnym powinna być rozważana następująco:

1) należałoby [...]